ျမန္မာရာဇ၀င္

ျမန္မာ ရာဇ၀င္

ျမန္မာ ရာဇ၀င္ ႏွင္႔ ပါတ္သက္ေသာ အျမင္ မ်ား မ်ိဳးစံု ရွိၾကပါသည္။ အဓိက အားျဖင္႔ ရာဇ၀င္ မ်ားကို ယံုၾကည္ ကိုးကားလြန္း ေသာ အျမင္ ႏွင္႔ ခ်ဲ႔ကားလြန္းသည္ ဟု ယူေသာ အျမင္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဆရာၾကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္း ကဲ႕သို႔ေသာ သမိုင္းပညာရွင္ မ်ားကမူ အေထာက္အထား ၊ အကိုးအကား မ်ားရွိေသာ အေၾကာင္း အရာမဟုတ္လွ်င္ ထည္႔သြင္းေဆြးေႏြး ျခင္း မျပဳ ဟူေသာ မူ ကို ထားထားၾကပါသည္။


ကၽြန္ေတာ႔အေနႏွင္႔မူ ျမန္မာရာဇ၀င္ ႏွင္႔ ပါတ္သက္ ဆက္စပ္ေနေသာ အေၾကာင္းအရာ ျဖစ္ပါက အေထာက္ အထား ရွိသည္ ျဖစ္ေစ ၊ မဲ႔ သည္ျဖစ္ေစ မည္သည္႔ ေနရာတြင္ မည္သည္႔ ပညာရွင္ က မည္သို႔ဆိုထားေၾကာင္း ရနိဳင္သမွ် အကိုး အကား ေဖာ္ျပျပီး တင္ျပသြားရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။

ေအာက္ပါ ေကာက္နဳတ္ခ်က္မ်ား သည္ ကၽြန္ေတာ္ထားရွိေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ကို ထင္ဟတ္လ်က္ရွိသည္ ဟု ခံစားရ ပါသျဖင္႔ ေကာက္နဳတ္ တင္ျပအပ္ပါေၾကာင္း။

(က)ဆရာလြန္း (ဆရာၾကီးသခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း) ၏ ျမန္မာရာဇ၀င္ခ်ဳပ္ စာအုပ္ အမွာစကား မွ ေကာက္နဳတ္ခ်က္

 
ယခုကာလ။ အေနာက္တိုင္းျပည္သားတို႔၏ အေလ႔အလာ ။ ပညာဗဟုသုတမ်ားႏွင္႔ ။ ထူးျခားဆန္႔က်င္ေသာအရာ။ စဥ္းငယ္မွ် ပါရွိခဲ႔ေသာ္ ။ ရွင္ေတာ္ဘုရားေဟာၾကားေတာ္မူရင္းျဖစ္ေသာ ပါဠိေတာ္တို႔မွတပါး ။ ဤ ရာဇ၀င္သံပိုင္း သမိုင္း စာ ကို မဆိုထားဘိဦး ။ မဟာပေဒသေလးပါး ႏွင္႔ မညီပါလွ်င္ ။ အဌကထာဋီကာဆရာတို႔ ၏ စကားပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း ။ စြန္႔ျပစ္ ပယ္ရွား နိဳင္ၾကေလသည္ ။

ကၽြန္ဳပ္တို႔ဆႏၵ ။ မူလလိုရင္း အဓိပၸါယ္မ်ား မွာ ။ ဘုရားေဟာ က်မ္းစာေတာ္ႏွင္႔၄င္း ။ အေနာက္နိဳင္ငံသားတို႔အေလ႔ ။ အေတြ႕ အျမင္ ပညာရပ္မ်ိဳးႏွင္႔ေသာ္၄င္း ။ အေၾကာင္းအက်ိဳး မညီညြတ္ေစကာမူ ။ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔၏ ေရွးေဟာင္း အတၳဳပတၱိအရ ။ ေဘာ္ျပေသာေပမူ ။ ပရပိုက္မူ တို႔ႏွင္႔ ။ တပ္တူညီမွ် ရန္ ။ စီမံျပသ၍ ။ ကာလအေလ်ာက္ ။ လူလားေျမာက္ေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳး ကေလးသူငယ္ ။ ပညာသယ္ရွင္ လူအမ်ားတို႔မွာ ။ မိမိတို႔ကို ေမြးဖြားရာ ။ ျမန္မာျပည္၏ အေၾကာင္းအရာတို႔ကို ။ ေကာင္းစြာယူမွတ္ ။ တတ္သိၾကေစရန္ ။ ရည္သန္ေျမာ္လင္႔ျပီးခါ -----။

(မူရင္းသပ္ပံုစာသားအတိုင္း)


(ခ) ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းၾကီး ၏ ပါးစပ္ရာဇ၀င္ အမွာစကား မွ ေကာက္နဳတ္ခ်က္

 
ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ဖတ္ရႈၾကျပီးလွ်င္ ဗဟုသုတ ပြားမ်ားၾကရန္ တမ်ိဳး ဟူ၍သာ သေဘာဆႏၵထားၾကပါကုန္ သတည္း။

(ဂ) ေတာင္ငူသမိုင္း စာအုပ္ အမွာစာမွ ေကာက္နဳတ္ခ်က္

 
ရာဇ၀င္ သမိုင္းစာတို႔သည္ တခုတည္းေသာအေၾကာင္း အရာမွာပင္ ။ တေစာင္ ႏွင္႔တေစာင္ အဆိုအလာ မညီညြတ္ၾက ။ အခ်ိဳ႔အခ်ိဳ႔ေသာ အရာဌာန ၌ လည္း ။သဘာ၀ ယုတၱိ ။ မရွိလြန္း သကဲ႔သို႔ ျဖစ္သဥ္ ။ အဆိုအလာ မညီညြတ္ရာ၀ယ္ ။ အေၾကာင္း အက်ိဳးတန္သည္ ၊ မတန္သည္ ။ ဥပမာ ဥပေမယ် သင္႔သည္ မသင္႔သည္ ။ ယုတၱိဒဠီညီသည္ ၊ မညီသည္မ်ားကို ေထာံထား ဆင္ျခင္၍ ေသာ္၄င္း ။ ဆရာၾကီး ဆရာျမတ္ ။ က်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္ ေက်ာ္ တို႔ ႏွစ္သက္ရာ ကို ေသာ္၄င္း ၊ ယူရျမဲ ျဖစ္ေပသည္ ။ သဘာ၀ယုတၱိ မရွိရာ၌ ကား ။ ေလာကီဘြယ္ရာ ။ ပညာပြား၍ ။ စကားရျခင္းပင္ အက်ိဳး ဟု မွတ္ယူရန္ ရွိေတာ႔သည္ ။

“ျမန္မာ” ဟူေသာ စကား၏ အဓိပၸာယ္

“ျမန္” ဟူသည္မွာ စစ္ခ်ီစစ္တက္ျခင္းမွစ၍ ခက္ခဲေသာ အေရးအေၾကာင္းႏွင့္ ၾကံဳၾကိဳက္သည့္အခါ ဤအေရးကိုျပီးစီးေအာင္ျမင္ရန္ ဇ၀နဥာဏ္၊ တခၤႏုပတိၱဥာဏ္တုိ႔ျဖင့္ လ်င္ျမန္မြာၾကံစည္တတ္ေသာ သတိၱဂုဏ္ျဖင့္ ျပည့္စံုျခင္း။

“မာ” ဟူသည္မည္သည့္အရာမဆို ဆႏၵ၊ အာသီသ ႏွလံုးသြင္းသည့္အတုိင္း ေပါက္ေျမာက္ေအာင္မေလွ်ာ့ေသာ လံု႔လ၀ီရိယျဖင့္ ဇာတိေသြး၊ ဇာတိမာန္ ခက္ထန္ တင္းမာေသာ စိတ္ရင္းသတိၱႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း ဟူ၍အဓိပၸာယ္ရေပသည္။

ဗိုလ္ၾကီးလွေရႊ (ျငိမ္း) တက္လမ္း (၁) အေထြေထြဗဟုသုတ၊ မွတ္စု ၂၀၁၁ (၁၄) ၾကိမ္ မွျပန္လည္ေကာက္ႏုတ္ေရးသားထားပါသည္။

က်ေနာ္သင္ၾကားခဲ့တဲ့ သူငယ္တန္းကေန ဆယ္တန္း တကၠသိုလ္ျပီးသည္အထိ “ျမန္မာ” ဆိုတဲ့ စကားအဓိပၸာယ္ကို သင္ရိုးစာအုပ္ေတြထဲမွာ ခုလို ထိထိမိမိ အဓိပၸာယ္ကို ရွင္းျပထားတာ မေတြ႔ခဲ့မိပါဘူး။ က်ေနာ္ပဲစာမေက်ခဲ့လို႔လား။ ေက်ာင္းသင္ရုိးထဲမွာပဲ မေျပာျပခဲ့တာလားဆုိတာ ဒီစာအုပ္ဖတ္ျပီး ေတြေ၀မိပါတယ္။

ရာဇ၀င္ ဆိုသည္မွာ


ပညာယွိတို႔ မိန္႔ဆိုသည္ ကို နာခံ မွတ္သားရဘူးသည္ကား-

ရာဇ၀င္ ဆိုသည္မွာ-------

(၁) ကမၺည္းေက်ာက္စာတို႔၌ ေဖာ္ျပေသာ ရာဇ၀င္။
(၂) အုပ္စိုးေသာမင္း အမိန္႔ေတာ္ ႏွင္႔ ေရးသားေသာ ရာဇ၀င္ ။
(၃) သဘင္သည္ တို႔ က,ျပရေသာ ဇတ္ ရာဇ၀င္ ။
(၄) ေျပာၾကေသာ ပစပ္ရာဇ၀င္ ဟူ၍႔ ၄ မ်ိဳးယွိေၾကာင္း ။

၁။ ကမၺည္းေက်ာက္စာ ရာဇ၀င္ကား ေရွးေရွးၾကီးက သံုးေသာ စကားအတိုင္း ကရိယာအပိုနည္းလ်က္ ေရွးသံုး အကၡရာ တို႔ ႏွင္႔သာ တိတိက်က် ေရးသားၾကေပေၾကာင္း။

၂။ မင္း၏႔ အမိန္႔ေတာ္ႏွင္႔ ေရးသားရေသာ ရာဇ၀င္ ကား အမွန္နည္းသည္ ။ အၾကြားမ်ားသည္ ။ အခ်ီးအေျမွာက္ မ်ားသည္ ။ မင္း၏႔ အလိုေတာ္က်အတိုင္း ေရးသားရေပေၾကာင္း ။

၃။ ပစပ္ရာဇ၀င္ ကား အလြန္းအေဆြးမ်ားေပေၾကာင္း ။

၄။ ပစပ္ရာဇ၀င္ကား ရာဇ၀င္၌ ပါသည္တို႔ထက္ အကားအားၾကီးေပေၾကာင္း ။

ဟူ၍႔ ပညာယွိၾကီးတို႔ မိန္႔ဆို သည္ကို နာခံ မွတ္သားရဘူးေပသည္။

ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းၾကီး ၏ ပါးစပ္ရာဇ၀င္က်မ္း မွ
ျမန္မာရာဇ၀င္/ ေ၀ါဟာရဋီကာ/ရာဇ၀င္



ေရွးက ရာဇ၀င္က်မ္းမ်ား


ယခုေခတ္တြင္ စက္တင္ပံုႏွိပ္ျပီး ျဖစ္ေသာ ရာဇ၀င္ က်မ္း တို႔အနက္ ေရွးအက်ဆံုး က်မ္း မွာ မဟာသီလ၀ံသ စီရင္ ၍ သကၠရာဇ္ ၈၆၄ - ခုတြင္ ျပီးစီးေသာ ရာဇ၀င္ေက်ာ္ ျဖစ္သည္ ။ ရာဇ၀င္ေက်ာ္ အလ်င္ က ေပၚေပါက္္ခဲ႔ ေသာ ရာဇ၀င္က်မ္း မ်ား ရွိေသးေၾကာင္း ကိုလည္း ၁၂၈၄ - ခုႏွစ္ ျပည္ၾကီးမ႑ိဳင္ ပိဋကတ္ပံုႏွိပ္တိုက္ တြင္ ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ေသာရန္ကုန္ျမိဳ႔ တိုင္းရင္းသားေကာလိပ္ေက်ာင္း ျမန္မာ ဘာသာဆရာၾကီး ဆရာလြန္း ( သခင္ ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း) စီရင္အပ္ေသာ မွန္နန္းရာဇ၀င္ေတာ္သစ္ ပထမ အုပ္ နိဒါန္း မွ ေကာက္နဳတ္ သိရွိရ၏ ။

ယင္း နိဒါန္း တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္ မွာ

ေရွးဖ်ားမဆြ ရွိႏွင္႔ျပီးျဖစ္ၾကေသာ ရာဇ၀င္ ႏွင္႔ ဆိုင္ရာ ေနာ္ရထာ မင္းေစာတိုင္ေအာင္ ေဖာ္ျပအပ္ေသာ စူဠ၀င္က်မ္း ။

က်န္စစ္မင္း ၏ ဘြားရင္း သကၠရာဇ္ စသည္ မ်ားကို ေဖာ္ျပသည္႔ ပုဂံျမိဳ႔ျဖစ္ ေစတီယ၀ံသကထာက်မ္း ။

ပုဂံ ေဇယ်သိခၤ နန္းေတာင္းမ်ားမင္း ၏ ဆရာေပါင္းေလာင္းရွင္ကႆပ စီရင္သည္႔ ေဗာဓိ၀င္ဋီကာ ။

ရွင္၀ဇီရ စီရင္သည္႔ ရာဇ၀င္ပါဠိ ။

ငွက္ပစ္ေတာင္ ပထမ ရွင္ေဂါဓာ၀ရ စီရင္သည္႔ ရာဇ၀ံသပါဠိ ။

ျဗဟၼဏ ပုဏၰား စီရင္သည္႔ ပုဂံရာဇ၀င္ေဟာင္း ။

အရွင္ညာဏ သည္းခံၾကီး စီရင္သည္႔ ေတာင္ငူ ရာဇ၀င္ ။

အရွင္ မဟာသီလ၀ံသ စီရင္၍ သကၠရာဇ္ ၈၆၄ -ခု တြင္ျပီးေသာ ရာဇ၀င္ေက်ာ္ ။

ျပည္မင္းတရား ေတာင္းပန္၍ ေျမာက္နန္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္ စီရင္သည္႔ ေျမာက္နန္းေက်ာင္း ရာဇ၀င္ ။

ထို႔အျပင္ သမိုင္းေတာ္ အက်ယ္ ၊ သကၠရာဇ္ ပံု အင္းေစာက္ မွစ၍ ျမန္မာရာဇ၀င္ အေစာင္ေစာင္ ရွိသည္တြင္ -
ဟူ၍ ေရွးက ရွိခဲ႔ေသာ ရာဇ၀င္ က်မ္း တို႔၏ အမည္မ်ား ကို ေဖာ္ျပထားေလသည္ ။


ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ ၏ ျမန္မာတို႔ ႏွင္႔ ရာဇ၀င္ေရးသားမႈ ေဆာင္းပါးမွ ေကာက္နဳတ္ပါသည္ ။
ျမန္မာရာဇ၀င္/ရာဇ၀င္က်မ္း

ျမန္မာရာဇ၀င္ ေခတ္မ်ားကို ပိုင္းျခားျခင္း


“ ပု ၊ ပင္း ၊ အင္း ၊ ေတာင္ - ေညာင္ရမ္း ၊ ေဘာင္ ” ဟု ေရွးကပင္ အလြယ္ မွတ္ယူ ခဲ႔ေသာ စကားအရ ျမန္မာ ရာဇ၀င္ ေခတ္မ်ား ကို ပုဂံ ၊ ပင္းယ ၊ အင္း၀ ၊ ေတာင္ငူ ၊ ေညာင္ရမ္း ၊ ကုန္းေဘာင္ ဟူ၍ ၆ ပိုင္းခြဲ ျခား နိဳင္ပါသည္။


(၁) ပုဂံေခတ္
(၂) ပင္းယေခတ္
(၃) အင္း၀ေခတ္
(၄) ေတာင္ငူေခတ္
(၅) ေညာင္ရမ္းေခတ္
(၆) ကုန္းေဘာင္ေခတ္


(၁)ပုဂံေခတ္

ခရစ္ႏွစ္ ၁၀ရ -ခု (AD 107 ) ၊ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၂၉ -ခု တြင္ နန္းတက္ေသာ မဟာသမုဒၵရာဇ္ မင္း မွစ၍ ခရစ္ႏွစ္ ၁၃၆၈ -ခု (AD 1368 )၊ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၇၃၀ ျပည္႔ႏွစ္တြင္ နန္းက်ခဲ႔ေသာ ေစာမြန္နစ္ မင္းအထိ ။ ၁၂၆၁ -ႏွစ္ၾကာေအာင္ ရွည္ေသာ အပိုင္း ကို ပုဂံေခတ္ ဟု သတ္မွတ္ပါသည္ ။ မင္းဆက္ေပါင္း ၅၅ ဆက္ ရွိသည္ ဟုဆိုေသာ္လည္း ဘိသိပ္မခံေသာမင္း ၊ ေက်ာက္စာ အေထာက္အထား မရွိေသာမင္း ၊ ေက်ာက္စာ တြင္ပါ၀င္ေသာ္လည္း ရာဇ၀င္ တြင္ စာမတင္ေသာမင္း စသျဖင္႔ အယူအဆ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားေနပါသည္။

(၂) ပင္းယေခတ္

၀ိဇယပူရ ပင္းယ ေခတ္ သည္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၃၂၁-ခု (AD 1321 )၊ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၆၇၄-ခု တြင္ ပင္းယ တြင္နန္းတြင္ ထီးနန္းစိုးစံ ခဲ႔ေသာ တစ္စီးရွင္ သီဟသူ လက္ထက္ မွ စ၍ ခရစ္ႏွစ္ ၁၃၆၄-ခု (AD 1364 )တြင္ နန္းက်ခဲ႔ေသာ ဥဇနာေျပာင္ လက္ထက္ အထိ ျဖစ္ပါသည္ ။ ႏွစ္ေပါင္း ၄၃-ႏွစ္ၾကာျမင္႔ျပီး မင္းဆက္ ၆ ဆက္ ရွိခဲ႔ပါသည္ ။

ပင္းယ ႏွင္႔ ေခတ္ျပိဳင္ျဖစ္ေသာ ေဇယ်ပူရ စစ္ကိုင္း ေခတ္ သည္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၃၁၅-ခု ၊ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၆၈၄-ခု (AD 1315 ) တြင္ နန္းတက္ေသာ ပင္းယတည္ သီဟသူ ၏ သားအငယ္ ျဖစ္ေသာ အသိခၤယေစာယြမ္း လက္ထက္ မွအစျပဳျပီး သကၠရာဇ္ ၇၂၆ ( AD 1364 ) တြင္ နန္းက်ခဲ႔ေသာ မင္းေျဗာက္ လက္ထက္ အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၄၉ ႏွစ္ၾကာျမင္႔ ခဲ႔ျပီး မင္းဆက္ ၇ -ဆက္ စိုးစံခဲ႔ပါသည္။

ပင္းယေခတ္ ကို ျမင္စိုင္းေခတ္ ဟုလည္း ေခၚပါေသးသည္ ။

စစ္ကိုင္းေခတ္ ဟု သီးျခားေခၚဆိုနိဳင္ေသာ္လည္း ပင္းယ ႏွင္႔ ေခတ္ျပိဳင္ ျဖစ္သျဖင္႔ သီးျခားခြဲထုတ္ ထား ျခင္း မရွိပါ။


(၃) အင္း၀ေခတ္

အသိခၤယေစာယြမ္း ၏ ေျမးေတာ္ သတိုးမင္းဖ်ား က သကၠရာဇ္ ၇၂၆ (AD 1364 ) တြင္ အင္း၀ တြင္ ျမိဳ႔တည္ ထီးနန္း စိုးစံ ခ်ိန္ ကစျပီး သကၠရာဇ္ ၉၁၆ (AD 1554 ) တြင္ နန္းက်ခဲ႔ေသာ စည္သူေက်ာ္ထင္ အထိ ၊ မင္းဆက္ ၁၉-ဆက္ ၊ ႏွစ္ေပါင္း ၁၉၀- တိုင္ခဲ႔ေသာ ေခတ္ ကို အင္း၀ေခတ္ ဟု သတ္မွတ္ပါသည္ ။


(၄) ေတာင္ငူေခတ္


ေတာင္ငူေခတ္ သည္ သကၠရာဇ္ ၇၅၅ ( AD -1347 ) သဂၤပါ မင္းလက္ထက္ မွ သကၠရာဇ္ ၉၆၁ ( AD 1599 ) နႏၵ ဘုရင္ အထိျဖစ္သည္ ။ မင္းဆက္ ၈ ဆက္ ရွိပါသည္။



(၅) ေညာင္ရမ္းေခတ္

ဆင္ျဖဴရွင္ဘုရင္ေနာင္ မင္းတရားၾကီး ၏ သားေတာ္ ေညာင္ရမ္းမင္း (သကၠရာဇ္ ၉၅၉ - AD 1597 ) လက္ထက္ မွ အစျပဳကာ မဟာဓမၼရာဇာ ဓိပတိ မင္း ( သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ - AD 1752 ) အထိ သက္တမ္း ၁၅၄ ႏွစ္ၾကာျမင္႔ျပီး မင္းဆက္ ၁၁ ဆက္ စိုးစံေသာ ေခတ္ ကို ေညာင္ရမ္းေခတ္ ဟု သတ္မွတ္ပါသည္ ။

ေညာင္ရမ္းကို စားရေသာ မင္းသား ေညာင္ရမ္းမင္းသား ကစတင္ ခဲ႔သျဖင္႔ ေညာင္ရမ္း ေခတ္ ဟု ေခၚ ဆိုေသာ္လည္း နန္းစိုက္ရာအရပ္ သည္ အင္း၀ျမိဳ႔ ျဖစ္သျဖင္႔ အခ်ိဳ႔ပညာရွင္မ်ား က ဒုတိယ အင္း၀ေခတ္ ဟု ေခၚဆို ၾကသည္ ။ ဆရာၾကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း ၏ သ၀ဏ္လႊာတြင္ ပါရွိေသာ (ရတနာပူရ မည္ေသာ အင္း၀ျပည္ အတြင္း၀ယ္ မင္းေပါင္း ၃-က်ိပ္၊) ဟူေသာစကားသည္လည္း ပထမအင္း၀ေခတ္ ၁၉-ဆက္ ႏွင္႔ ဒုတိယအင္း၀ေခတ္ (ေညာင္ရမ္းေခတ္) မင္းဆက္ ၁၁ -ဆက္ ေပါင္း ကို ဆိုလိုပါသည္။


တနည္းအားျဖင္႔ ေညာင္ရမ္းေခတ္ သည္ ပ်က္စီးယိုယြင္းသြားေသာ ေတာင္ငူေခတ္ ကို ျပန္လည္တည္ေထာင္ ေသာ ကာလ ျဖစ္သျဖင္႔ ျပန္လည္ထူေထာင္ေသာေတာင္ငူေခတ္ ( Restored TounGoo Dynasty ) ဟုလည္း ေခၚပါ ေသးသည္။


(၆) ကုန္းေဘာင္ေခတ္

ရတနာသိဃၤ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ သည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၄ ( AD – 1752 ) ႏွစ္ တြင္ အေလာင္းမင္းတရားၾကီး လက္ထက္ မွ စတင္ျပီး သကၠရာဇ္ ၁၂၄၇ ( AD – 1885 ) တြင္ ပါေတာ္မူေသာ သီေပါမင္း လက္ထက္ အထိ ႏွစ္ပါင္း ၁၃၃-ႏွစ္ၾကာျမင္႔ ခဲ႔ျပီး မင္းဆက္ေပါင္း ၁၁ ဆက္ ရွိခဲ႔ပါသည္။

ျမန္မာရာဇ၀င္ / မင္းစဥ္မင္းဆက္ / ေခတ္

သခင္ကိုယ္ေတာ္မွိဳင္း ၏ သ၀ဏ္လႊာ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္

အတီေတကာလ ေရွးမဆြအခါ “ျမန္မာအစ-တေကာင္းက” ဟူသည္ႏွင့္အညီ ဤမည္ ထိုမည္ေသာ သက် သာကီ၀င္ ဘုရင္မင္းမ်ဳိး သတိုးဓမၼ သတၱိဓရတို႔ မဆြတည္ေဟာင္း တေကာင္းျပည္ႀကီးမွ စကာ

(၁) သေရေခတၱရာျပည္၌ မင္းေပါင္း ၂၅-ဆက္၊

(၂) အရိမဒၵန မည္ေသာ ပုဂံျပည္တြင္ မင္းေပါင္း ၅၅-ဆက္၊

(၃) ၀ိဇယပူရ မည္ေသာ ပင္းယျပည္တြင္ မင္းေပါင္း ၆-ဆက္၊

(၄) ေဇယာပူရ မည္ေသာ စကိုင္းျပည္၌ မင္းေပါင္း ၇-ဆက္၊

(၅) ရတနာပူရ မည္ေသာ အင္း၀ျပည္ အတြင္း၀ယ္ မင္းေပါင္း ၃-က်ိပ္၊

(၆) ရတနာသိဃၤ ျပည္မ်ာ့တန္ေဆာင္ ရန္ႀကီးေအာင္ခဲ့ေသာ ကုန္းေဘာင္မင္း ၁၁-ဆက္တို႔အတြင္း

“အင္း-အာ-႐ိုက္-ေအာ္-ဘႀကီးေတာ္” တည္းဟူေသာ သကရာဇ္ ၁၁၈၁-ခုႏွစ္အတြင္းမင္းအျဖစ္သို႔ ေရာက္ေတာ္ မူခဲ့သည့္ ဘႀကီးေတာ္မင္းတရားလက္ထက္ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕သမားတို႔ ေစာ္ကားရန္စ၍ ပဌမအႀကိမ္ စစ္မက္ ျဖစ္ပြား ခဲ့ရာ ျမန္မာတို႔က အေရး႐ႈံးနိမ့္ သျဖင့္ မဏိပူရျပည္ အာသံျပည္ ရခိုင္ျပည္ တနသၤာရီျပည္မ်ားကို ကုလားမ်ဳိး ၆၀-အ၀င္အၾကင္သို႔ေသာ အဂၤလိပ္ တို႔လက္တြင္း သို႔အပ္ႏွင္း ခဲ့ရေလသည္။


ဤမွတမ်ဳိး “အ-က်ဳိး-နဲ-ရန္၊ မင္းပုဂံ” ဟူေသာ ရာဇ၀င္ နိယံအရ သကရာဇ္ ၁၂၀၈-ခုႏွစ္အတြင္း နန္းတက္ ေတာ္မူျပန္ေသာ ပုဂံမင္းသည္ အဂၤလိပ္မင္းတို႔ႏွင့္ စစ္ခင္းတိုက္ခိုက္ ျပန္ရာမွာလည္း ျမန္မာတို႔ကပင္ အေရး႐ႈံးနိမ့္ေလသျဖင့္ ေကတုမတီမည္ေသာ ေတာင္ငူျပည္ သေရေခတၱရာျပည္၏ တစိတ္တေဒသ ျဖစ္ေသာ ေတာေက်ာင္းသရက္ၿမိဳ႕ အထိအဂၤလိပ္တို႔လက္တြင္းသို႔ အပ္ႏွင္း လိုက္ရေၾကာင္း။


၎ ေနာက္ တေၾကာင္း “အ-ဂၤ-လိပ္-ေႏွာင္း၊ သီေဘာေျပာင္း” ဟူေသာ ရာဇ၀င္ နိယံအရ ျမန္မာေ၀ါဟာ ေကာဇာသကရာဇ္ ၁၂၄၀-ျပည့္တြင္ ဘုရင္အျဖစ္သို႔ ေရာက္ေတာ္မူေသာ သီေဘာမင္းလက္ထက္ သကရာဇ္ ၁၂၄၇-ခုႏွစ္အတြင္း အဂၤလိပ္မင္းတို႔ႏွင့္ ယင္းသို႔ေသာ ဘံုဘိုင္ဘားမား သစ္ခိုးမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ စစ္မက္ျဖစ္ ပြားျပန္ရာ ကြၽႏ္ုပ္တို႔ ျမန္မာျပည္ တျပည္လံုးသည္ အသံုးမက်ေသာ (မႏုႆတၱဒုလႅဘ) အျဖစ္သို႔ ဆိုက္ ေရာက္ၾကရေလသည္။


ဤသို႔ေသာ ကြၽန္ေခတ္ ေက်းေခတ္၌ ႏွစ္ေပါင္း တရာေက်ာ္မွ် ေနခဲ့ၾကရေသာ ဗုဒၶဘာသာ သမၼာဒိ႒ိ လူမ်ဳိးတို႔မွာ “ပုထိုးေကာင္းလ်က္ ေညာင္ပင္ဖ်က္” ဟူေသာ အတိုင္း လူ႐ိုင္း လူမသမာ မိစၦာဒိ႒ိ တို႔လက္ေအာက္သို႔ က်ေရာက္ရေသာ ကံဆိုး ဒျမ သူခိုးတို႔ေၾကာင့္ အမ်ဳိးဘာသာ သာသနာမွစ၍ ျမန္မာ ့ယဥ္ေက်းမႈ အႏုပညာ တို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္ရာ ကဗ်ာလကၤာေရးသားမႈတို႔မွာလည္း ဂ႐ုမစိုက္အား တေန႔ တျခား ေရြ႕လ်ား တိမ္ေကာ ခဲ့ရေပေၾကာင္း။