"တန္ေဆာင္မုန္းလ"
တန္ေဆာင္မုန္းလသည္. ျမန္မာလမ်ားတြင္ ရွစ္လေျမာက္ျဖစ္ၿပီး ေအာက္တိုဘာလႏွင့္ ႏို္၀င္ဘာလတြင္ က်ေရာက္သည္. . . ဤလတြင္ "ကထိန္အလွဴပဲြေတာ္၊ မသိုးသကၤန္းရက္လွဴပဲြ၊ ပံ့သကူပစ္ပဲြ၊ ၾကာသကၤန္းကပ္လွဴပြဲ၊ တန္ေဆာင္တိုင္မီးထြန္းပဲြေတာ္၊ သာမညဖလ အခါေန႔ပြဲေတာ္ "တို႕ကို က်င္းပၾကသည္.......။
"တန္ေဆာင္မုန္းလပြဲေတာ္"
လွဴကထိန္သကၤန္းႏွင့္၊ မဂ္လမ္းတဲ့ ဆုပန္ရြယ္။
သည္ခ်ိန္ကို ၀တ္မႈန္ၾကဲလို႕၊ ခ၀ဲေရႊညွာရင္းမွာ၊
သင္းရနံ႕ၾကြယ္။
ေကာင္းကင္လယ္၊ ထက္၀ယ္ဘံုဦး။
ေရႊလစႏၵာႏွင့္ ၾကတၱိကာ ၾကယ္ေရာင္စြန္းတယ္၊
ထြန္းထိန္လို႕ျမဴး။
(ဘိုးသူေတာ္ဦးမင္း)
ေငြစန္းရယ္တဲ့၊ ပုဏၰမီ။
ေရြက်ီးညိဳ တာရာႏွင့္
ၾကိတၱိကာ ယွဥ္ၿပိဳင္လွ်မ္းတယ္
ခ်မ္းစ ရာသီ။
လွဴကထိန္ ခါပြဲေတာ္ငယ္ႏွင့္
ခ၀ဲပြင့္ ၀ါစီစီ
သာၾကည္လဲံ ျမဴရွင္း။
လတန္ေဆာင္မွာ
ၾကြေျပာင္ေျပာင္ အသေရ တင့္ပါဘိ
ေရႊျမင္းမုိရ္ ၀ါထိန္ထိန္ႏွင့္
ခါအခ်ိန္ ေျမာက္ေလ ေသြးတယ္
ေအးတဲ့ ေငြႏွင္း။
တန္ေဆာင္မုန္းလကုိ စန္းလေသာ္တာ ၀ုိင္းစက္ ျပည့္၀န္းေသာ လ၊ ၾကိတၱိကာႏွင့္ ယွဥ္၍ နကၡတ္တာရာ အစုံအလင္တုိ႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္ယင္ေသာ လ၊ ေဟမႏၱ ေဆာင္းကာလကုိ စတင္ ခ်ဥ္းနင္း ၀င္ေရာက္ေသာ လ၊ ကထိန္ပြဲေတာ္ကုိ က်င္းပေသာ လ၊ ရာသီပန္းျဖစ္ေသာ အ၀ါေရာင္ ခ၀ဲပန္းမ်ား အစီအရီ ပြင့္လန္းေသာ လ၊ ျမဴတိမ္မီးခုိးတုိ႔ ကင္းစင္ၿပီး ၾကည္ၾကည္လင္လင္ က်က္သေရတင့္စြာ အဇဋာတစ္ခြင္လံုး ႐ႈမဆံုးေသာ လ၊ ေျမာက္ေလ ေသြးသျဖင့္ အေအးဓာတ္ကုိ စတင္ ခံစားရေသာ လဟု ကဗ်ာစာဆုိရွင္မ်ားက ဖြဲ႔ႏြဲ႔ စပ္ဆုိခဲ့ၾကသည္။
ကထိန္ပြဲ ေခၚ ကထိန္သကၤန္းကပ္လွဴပြဲေတာ္
ကထိန္ပြဲ ေခၚ ကထိန္သကၤန္းကပ္လွဴပြဲ ဓေလ့ကုိ ျမန္မာနိဳင္ငံသို ့ဗုဒၶသာသနာ စတင္ေရာက္ရွိေသာ ပုဂံေခတ္(ဘီစီ-၁၆၇-
၁၂၈၇) ကပင္ အထူးတလည္က်င္းပခဲ့ၾကပါသည္။“ကထိန္” ဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ ပါဠိဘာသာ
စကား“ကထိန” မွ ဆင္းသက္လာခဲ့သည္။“ျမဲၿမံခုိင္ခန္ ့ျခင္း” -ဟူေသာ အနက္ရွိပါသည္။ျမတ္စြာဘုရား
ရွင္သည္ ၀ါေတာ္(၃၇)၀ါ အေက်ာ္တြင္ ၊ သာ၀တၳိျပည္ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္၌ သီတင္းသုံးေနေတာ္
မူစဥ္ ၊ ၀ါကၽြတ္အခါ၌ ပါ၀ါၿမိဳ ့မွ လာေရာက္ဖူးေျမာ္ၾကေသာ ဘဒၵ၀ဂၢီ ညီေနာင္ ရဟန္းသုံးက်ိပ္္(ေခၚ)
ဓုတင္ေဆာင္ ရဟန္းေတာ္အပါး သုံးဆယ္တုိ ့၏ သကၤန္းႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ဆင္းရဲ ့ခ်ိဳ ့တဲ့မွဳကုိ ေတြ ့
ျမင္ရသျဖင့္ ၊ ကထိန္ခင္း(ကထိန္ျပဳလုပ္က်င္းပျခင္း)ခြင့္ ျပဳေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ရဟန္းတုိ ့၀တ္ရုံအပ္ေသာ
သကၤန္း(၃)ထည္ ျဖစ္သည့္ သင္းပုိင္(ခါး၀တ္) ၊ ဧကသီ(ကုိယ္ရုံ) ႏွင့္ သကၤန္းႀကီး(ကုိယ္ရုံ အထူ)တုိ ့
တြင္ ၊ မည္သည့္ သကၤန္းႏွင့္မဆုိ ကထိန္ခင္းနိဳင္သည္။ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ ့သည္ “ဘုရားမွာစိန္၊
ေက်ာင္းမွာသိမ္ ၊ သကၤန္းမွာ ကထိန္”- ဟူ၍ ဆုိရုိးျပဳကာ ၊ “ ကထိန္သကၤန္း ကပ္လွဴျခင္း”-ကုိ အထြဋ္
အျမတ္ထားေလ့ ရွိၾကပါသည္။
ျမန္မာ့ရုိးရာ အလွဴဒါနပြဲမ်ားတြင္ ၊ ကထိန္သကၤန္း အလွဴပြဲ သည္ အႀကီးက်ယ္ဆုံးျဖစ္ပါသည္။ျမိဳ ့
နယ္၊ ရပ္ကြက္၊ ေက်းရြာ ၊ အလုပ္ဌာန ၊စက္ရုံ ၊ေက်ာင္း စသည္တုိ ့အလိုက္ ၊ ပုဂၢလိကႏွင့္နိဳင္ငံေတာ္
အစုိးရ အဖြဲ ့အစည္းမ်ားအလုိက္ ၊ ကထိန္သကၤန္းကပ္လွဴပြဲ ကုိႀကီးက်ယ္ခမ္းနားစြာ ျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾက
ပါသည္။ပဓာန ကထိန္လ်ာ(ကထိန္ခင္းမည့္)သကၤန္း (ေခၚ) ညတ္(သတ္မွတ္ထားေသာ)သကၤန္းႏွင့္ အျခား အရံလွဴဖြယ္ သကၤန္း ၊ ပစၥည္း ၊၀တၳဳမ်ိဳးစုံတုိ ့ကုိ ပေဒသာပင္ (ေခၚ) သစ္သားတုိင္စင္တစ္ခုတြင္ စီရီခ်ိတ္ဆြဲ၍ ၊ လွဴဖြယ္ ပေဒသာပင္ေပါင္းမ်ားစြာတုိ ့ကုိ စီတန္းလ်က္ ၊ ျမိဳ ့တြင္း ရြာတြင္း သုိ ့၀မ္း
ေျမာက္္ဖြယ္ လွည့္လည္ကာ ၊ ကထိ္န္က်ရာ ေက်ာင္းတုိက္သုိ ့ ပုိ ့ေဆာင္လွဴဒါန္းေလ့ရွိၾကပါသည္။
ႏွစ္စဥ္ ကထိန္အလွဴပြဲမ်ား ျဖစ္ေျမာက္နိဳင္ေရးအတြက္ ၊ ေနရာဌာနအလို္က္ ကထိန္ေတာ္အသင္းမ်ား
ဖြဲ ့စည္းထားၾကသည္။
မုိးေရသည္ မည္သူ၏ လုံ ့လ ပေယာဂမွ်မပါပဲ ေကာင္းကင္မွ သူ ့အလုိလုိက်လာသကဲ့သုိ ့၊ ဒါယ
ကာ -ဒါယိကာမတုိ ့၏ ကုိယ္ပုိင္သဒၶါတရားျဖင့္ လွဴဒါန္းလာေသာ ကထိန္သကၤန္းျဖင့္ ၊ ရဟန္းေတာ္
မ်ား သည္ ၀ိနည္း ဓမၼကံအရ သိမ္အတြင္း၌ ကထိန္ခင္းျခင္းကုိ ၊ “မုိးေပၚက်ကထိန္”-ဟု တင္စားသုံး
ႏွဳံးၾကပါသည္။ကထိန္သကၤန္း အလွဴခံရျခင္းျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားမွာ ကထိန္အာနိသင္(ေခၚ) ၀ိနည္း
ျပစ္ခ်မ္းသာခြင့္ အက်ိဳး(၅)မ်ိဳးတုိ ့ကုိ ၊ တေပါင္းလျပည့္ေန ့အထိ ရရွိခံစားနိဳင္ၾကရပါသည္။လွဴဒါန္းသူ
တုိ ့တြင္လည္း
(၁)ေဘးရန္ကင္းစြာ ခရီးသြားလာနိဳင္ျခင္း၊
(၂)လုပ္ငန္းကိစၥမ်ား လြယ္ကူေပ့ါပါးစြာ ေဆာင္နိဳင္ျခင္း၊
(၃) အစားအေသာက္မ်ားမွ ေဘးရန္မက်ေရာက္ျခင္း ၊
(၄)သုိမွီးသိမ္းဆည္းထားေသာ
ပစၥည္းဥစၥာမ်ား မပ်က္မစီးနိဳင္ျခင္း ႏွင့္ ၊
(၅) မိမိကုိယ္ပုိင္ပစၥည္းမ်ားကုိ အေႏွာက္အယွက္မဲ့ ကုိယ္တုိင္
သုံးစြဲနိဳင္ျခင္းအက်ိဳး(၅)မ်ိဳးကုိ ရရွိနိဳင္ပါသည္။
ကထိန္သကၤန္းလွဴဒါန္းနိဳင္ေသာကာလမွာ သီတင္းကၽြတ္
လျပည့္ေက်ာ္(၁)ရက္ေန ့မွ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန ့ညဥ္ ့ယံကုန္ဆုံးခ်ိန္အထိ ၊(၂၉)ရက္အတြင္း
သာျဖစ္သည္။တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန ့ မွ ေနာက္တစ္ရက္မကူးမီအခ်ိန္ထိ ယက္လုပ္ခ်ဳပ္ငင္ရေသာ
သကၤန္းကုိ “မသိုးသကၤန္း” -ဟုေခၚပါသည္။ျမန္မာနိဳင္ငံရွိ အထင္ကရေစတီေတာ္ႀကီးမ်ားတြင္ ၊နိဳင္ငံ
ေတာ္အစုိးရမွ ႀကီးမွဴးလ်က္ မသုိးသကၤန္းယက္ျပိဳင္ပြဲမ်ားကုိ ႏွစ္စဥ္က်င္းပျပဳလုပ္ကာ ၊ ရရွိလာေသာ
သကၤန္းေတာ္ျဖင့္ ေစတီေတာ္မွရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ ဗုဒၶဘုရားရွင္အား ေန ့မကူးမီ ပူေဇၚလွဴဒါန္းေလ့ရွိ
ၾကပါသည္။အခ်ိဳ ့အရပ္ေဒသမ်ားတြင္မူ ၊ ပဒုမၼာၾကာပန္းမွ ၾကာမွ်င္မ်ားကုိ ထုတ္ယူ၍ ၾကာသကၤန္း
ေတာ္ ယက္လုပ္ၿပီး ဘုရားရွင္အား ကပ္လွဴပူေဇၚၾကပါသည္။ၾကာသကၤန္းေတာ္ ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းျခင္း
အေလ့အထမွာ ၊ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ေတာထြက္ေတာ္မူစဥ္အခါက ၊ ျဗဟၼာႀကီးက ၾကာသကၤန္း
ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းခဲ့ျခင္းကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ေၾကာင္း ဆုိၾကပါသည္။
ပံ့သကူပစ္ပဲြေတာ္
ေရွးအခါက ဓုတင္ေဆာင္ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္၊ဒါယကာမ်ား လွဴဒါန္းေသာ သကၤန္းကုိ မ၀တ္ရုံပဲ၊
စြန္ ့ပစ္သည့္ အမွိဳက္ပုံ ၊သုႆန္ -စသည္တုိ ့မွ ဖုံလူး ေပက်ံေနေသာ အထည္စကုိ ၊သကၤန္းခ်ဳပ္ဆုိး
၀တ္ရုံၾကသည္။ထုိရဟန္းေတာ္မ်ား သြားလာတတ္ေသာေနရာမ်ား၌၊လူဒါယကာတုိ ့က သကၤန္းမ်ား ကုိ
ဖုံလူးေပက်ံဟန္ စီမံ၍ ပစ္ထားလွဴဒါန္းကာ ကုသုိလ္ယူၾကသည္။ဤဓေလ့မွ“ ပံ့သုကူ၀ွက္ျခင္း”(ေခၚ)
“ပံ့သုကူပစ္ျခင္း”မ်ား ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။ယခုအခါ၌ ဘုရား၀င္းစသည္တုိ ့တြင္ သြားေရာက္ပစ္ခ်ထား
၍ ၊“ပံ ့သုကူ အလွဴဒါန” ကုိျပဳေလ့ရွိၾကသည္။လျပည့္ေန ့ညအခါတြင္ ၊ပံ့သုကူပစၥည္း အရွာထြက္ေသာ ကေလး၊လူငယ္လူရြယ္တုိ ့ေပါမ်ားလွပါသည္။
ၾကာသကၤန္းကပ္လွဴပြဲေတာ္
အခ်ိဳ ့အရပ္ေဒသမ်ားတြင္မူ ၊ ပဒုမၼာၾကာပန္းမွ ၾကာမွ်င္မ်ားကုိ ထုတ္ယူ၍ ၾကာသကၤန္း
ေတာ္ ယက္လုပ္ၿပီး ဘုရားရွင္အား ကပ္လွဴပူေဇၚၾကပါသည္။ၾကာသကၤန္းေတာ္ ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းျခင္း
အေလ့အထမွာ ၊ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ေတာထြက္ေတာ္မူစဥ္အခါက ၊ ျဗဟၼာႀကီးက ၾကာသကၤန္း
ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းခဲ့ျခင္းကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ေၾကာင္း ဆုိၾကပါသည္။
တန္ေဆာင္တိုင္မီးထြန္းပဲြေတာ္
တန္ေဆာင္မုန္းလကုိ ပုဂံေခတ္အခါက “တန္ေဆာင္မွဳန္” ဟူ၍ ေရးခဲ့ၾကသည္။အင္း၀ေခတ္(ဘီစီ-
၁၃၆၄-၁၅၅၅)မွစ၍၊ “တန္ေဆာင္မုန္း” ဟု ေရးသားလာၾကေၾကာင္း ဆုိၾကပါသည္။အဓိပၸါယ္မွာ“မီးရွဴး၊
မီးတုိင္ ၊ဆီမီးမ်ားထြန္းလင္းေစေသာလ (၀ါ) အမုိက္အေမွာင္ကုိ မီးအလင္းေရာင္ျဖင့္ ေပ်ာက္လြင့္ေစ
ေသာလ” -ဟု ၊ဆုိလုိပါသည္။“တန္ေဆာင္တုိင္”-ဟူသည္ “အလင္းေရာင္ကုိ ေဆာင္ယူေသာတုိင္(၀ါ)
မီးရွဴးတုိင္ ၊ အလင္းတုိင္” ကုိ ေခၚဆုိျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ေရွးသုေတသီတုိ႔ အဆုိအရ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဗုဒၶသာသနာ မထြန္းကားမီ တန္ေဆာင္တုိင္ ပြဲေတာ္ကုိ မီးနကၡတ္ႏွင့္ ဗိႆႏုိးနတ္မင္းႀကီးကုိ ပူေဇာ္ေသာ ပြဲေတာ္မွ်သာ ျဖစ္သည္ဟု ဆုိၾကသည္။ ထုိနတ္မင္းႀကီးသည္ ၀ါဆုိလဆန္း ၁၂-ရက္ေန႔မွ စတင္၍ အိပ္ရာ၀င္ခဲ့ရာ တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း ၁၂-ေန႔ (၄-လတုိင္တုိင္ အိပ္ၿပီး) မွ ႏုိးထလာသည္ဟု အဆုိရွိသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း ေရွးက ဤလကုိ “နတ္ႏုိးလ” ဟု ေခၚၾကသည္။ ႏုိးထလာသည့္ နတ္မင္းႀကီးကုိ ဆီမီးတုိ႔ျဖင့္ ထြန္းညွိပူေဇာ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤအစဥ္အလာသည္ ဟိႏၵဴဘာသာတုိ႔၏ ထံုးတမ္းစဥ္လာ ျဖစ္ပံု ရသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ဒီပါ၀လီ (သုိ႔မဟုတ္) ဒီ၀လီ (မီးထြန္း) ပြဲေတာ္ကုိ အိႏၵိယတြင္ ဤခတၱိကာ (Kartika) လ၌သာ က်င္းပေနဆဲ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္တည္း။ အိႏၵိယ၏ယဥ္ေက်းမႈကုိ လက္ခံရယူခဲ့သည့္ ျမန္မာတုိ႔ကလည္း ဤထံုးတမ္းကုိ ဆက္လက္ က်င့္သံုးၾကဟန္ တူသည္။ သုိ႔ေသာ္ ဗုဒၶဘာသာကုိ လက္ခံက်င့္သံုးၿပီးေနာက္ ေခတ္ေျပာင္း လာသည့္အေလွ်ာက္ မီးထြန္းျခင္း၏ အႏွစ္သာရ အနည္းငယ္ ေျပာင္းလဲေကာင္း ေျပာင္းလဲ သြားေပလိမ့္မည္။ နတ္မင္းႀကီးကုိ ပူေဇာ္မည့္အစား ဗုဒၶျမတ္စြာကုိ ေျပာင္းလဲ ပူေဇာ္လာၾကျခင္း ျဖစ္တန္ရာသည္။
ဤအခ်ိန္ကာလတြင္ ရာသီဥတု ၾကည္လင္ေသာေၾကာင့္ ၊ လူအမ်ားတုိ ့ သည္ ေတာင္ျမင့္ ၊ေတာင္ထြတ္ တုိ ့သုိ ့မီးတုတ္မ်ား ၊ မီးတုိင္မ်ား စုေ၀းကုိင္ေဆာင္ကာ တက္ေရာက္
၍ ၊“ေတာင္ထိပ္ပြဲ” (ေခၚ)“ နကၡတ္ပြြဲ ”က်င္းပေလ့ရွိခဲ့ၾကပါသည္။“ေတာင္ထိပ္နတ္ပြဲသဘင္” ဟူ၍ လည္း ေခၚဆုိခဲ့ၾကပါသည္။ဘုရားပြင့္ေတာ္မူၿပီးကာလတြင္မူ ၊ တာ၀တိ ံသာနတ္ျပည္ရွိ ဘုရား
အေလာင္းေတာ္၏ ဆံေတာ္ကိန္း၀ပ္ရာ စူဠာမဏိေစတီေတာ္ သို ့ရည္မွန္းလ်က္ ၊မီးပုံးပ်ံမ်ား ကုိ ပုံပန္း
သ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျပဳလုပ္၍ ပုိ ့လႊတ္ပူေဇၚေလ့ရိွၾကပါသည္။ ျမန္မာျပည္အထက္ပုိင္း ရွမ္းျပည္နယ္တြင္၊
“မီးပုံပ်ံလႊတ္ပူေဇၚပြဲမ်ား ”ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားစြာ ျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾကပါသည္။ ျမစ္၊ေခ်ာင္း၊အင္း၊အုိင္ နီးေသာ
အရပ္ေဒသမ်ားကမူ ၊ ဤလအခါတြင္ “ရွင္ဥပဂုတၱပူေဇၚပြဲ”ျပဳလုပ္၍ ၊ ဆီမီးမ်ားကုိ ေရေမွ်ာပူေဇၚေလ့
ရွိၾကပါသည္။ပိဋကက်မ္းစာမ်ားတြင္ မပါ၀င္ေသာ္လည္း ၊ေတာင္ဖက္သမုဒၵရာတြင္ ေၾကးျပာႆာဒ္(၀ါ)
ေၾကးေက်ာင္းေဆာင္ေတာ္ျဖင့္ သီတင္းသုံးစံေနေတာ္မူသည္ -ဟု ၊ ယူဆယုံၾကည္လ်က္ ရည္မွန္းပူေဇၚ
ၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ေဆးေပါင္း ခေသာည
တန္ေဆာင္မုန္းလအခါတြင္ ေဆးပင္အေပါင္းကုိ ေစါင့္ေသာနတ္တုိ ့သည္ မယ္ဇလီပင္ေစါင့္နတ္
မင္းအား တစ္ညီတစ္ညြတ္တည္း လာေရာက္ခစားၾကသည္။မယ္ဇလီဖူးကုိ စားသုံးခဲ့ေသာ္ ၊(၉၆)ပါး
ေသာ ေရာဂါမ်ားကင္းရွင္း၍ ဘုန္းႀကီးအသက္ရွည္နိဳင္သည္ ဟု ၊“သာရေကာမုဒိ” ေဆးက်မ္း ကျပဆုိ
ပါသည္။ထုိ ့ေၾကာင့္ ၊ ျမန္မာ့ေရွးရုိးအစဥ္အလာအရ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ အခါသမယတြင္ ၊မယ္ဇ
လီဖူး ကုိအဆာစုံစြာသုပ္၍ မိသားစု၀င္မ်ားအားလုံးစားသုံးကာ ၊ ပတ္၀န္းက်င္ အိမ္နီးခ်င္းမ်ားအား
လည္း ၊ မယ္ဇလီဖူးသုပ္အထုပ္ငယ္မ်ားကုိ ေဆး၀ါးအျဖစ္ေပးေ၀လ်က္ ဒါနျပဳေလ့ရွိၾကပါသည္။နကၡတ္၊
ၾကယ္တာရာ စုံညီစြာေပၚထြန္းေသာေၾကာင့္ ၊ေဆးအာနိသင္မ်ား နိဳးၾကြထက္ျမက္ေစ၍ “ေဆးေပါင္းခ
သည့္ည” -ဟုလည္း ၊ယုံၾကည္ၾကသည္။ဤညအခါ၌ ၊ခူး ဆြတ္ တူးေဖၚရရွိေသာ ေဆးပင္ ၊ေဆးရြက္၊
အျမစ္ ၊ အဖု ၊အဥ တုိ ့ကုိ အထူးသိမ္းဆည္းထားကာ အလုိရွိရာအခါ၌ ၊အသုံးျပဳၾကသည္။လျပည့္ေန
ညဥ့္လယ္ လမြန္းတည့္အခ်ိန္၌ ၊ လရိပ္သည္ ေရအျပင္ေပၚက်ေရာက္ေသာအခါ ၊ “လမြန္းတည့္ေရ”
ကုိ ေသာက္သုံး၍ ၊ေဆးအာနိသင္မ်ားျပည့္၀လ်က္ က်န္းမာေရးကုိ ေကာင္းမြန္ေစသည္-ဟု ယူဆၾက
သည္။ဤအခါ၌ ၊ လက္လွမ္းမီရာ ေဆးပင္ ၊ေဆးရြက္တုိ ့ကုိ ခူးဆြတ္ကာစားသုံးေလ့ရွိၾကသည္။
“က်ီးမနိဳးပြဲ” (ေခၚ)“သူခုိးၾကီးည”
တန္ေဆာင္မုန္းလတြင္ ထြက္ေပၚေသာ“ၾကတၱိကာနကၡတ္”ကုိ နကၡတ္ပညာရွင္တုိ ့က၊ “ေစာရ
နကၡတ္(ေခၚ) သူခုိး နကၡတ္” ဟု ၊ဆုိေလ့ရွိၾကသည္။ထုိ ့ေၾကာင့္ လျပည့္ေန ့ညအခါတြင္ “က်ီးမနိဳးပြဲ”
(ေခၚ)“သူခုိးကာလ” အျဖစ္ ကေလး ၊ လူငယ္မ်ား ေပ်ာ္ရႊင္စြာ ေဆာ့ျမဴးေလ့ရွိၾကသည္။တစ္ညလုံး
နံနက္က်ီးမနိဳးမီတုိင္ေအာင္၊ အိမ္ရွင္မသိေစပဲ အလြယ္တစ္ကူ ေတြ ့ရွိခ်ီမနိဳင္ေသာပစၥည္းမ်ားကုိယူ၍
လမ္းမတြင္ စုပုံထားျခင္း ၊ပုဆုိး ထမီ ရရာတုိ ့ကုိ အလံထူ၍ထားျခင္း စသည္တုိ ့ျဖင့္ ၊နံနက္အခါ၌ လူ
ရယ္ဖြယ္ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးထားတတ္ၾကသည္။တစ္ညေနခင္းလုံး အိမ္ေပါက္ေစ့လုိက္ကာ အလွဴေငြ
ႏွင့္စားစရာမ်ား အလွဴခံၾကၿပီး၊ တစ္ညခင္းလုံး ခ်က္ျပဳပ္၊စားေသာက္ကာ ျမဴတူး ေပ်ာ္ရႊင္ၾကသည္။ေငြ
ေၾကးျပည့္စုံသူတုိ ့ကမူ ၊ လျပည့္ေန ့ညတြင္ “မေခၚမုံ ့လုံး”(ေခၚ)မုံ ့လုံးေရေပၚမ်ားေကၽြးျခင္း၊ ၾကက္
သားဆန္ျပဳပ္ တုိက္ေကၽြးျခင္း ၊ မယ္ဇလီဖူးသုပ္ေ၀ျခင္းႏွင့္ ပုိက္ဆံႀကဲျခင္း တုိ ့ကုိ ျပဳကာ ၊ ကုသုိလ္
ယူေလ့ရွိၾကသည္။
တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ညတြင္ ဗုဒၶျမတ္စြာ သမညဖလသုတ္ကုိ ေဟာၾကားခဲ့သျဖင့္ သာမည ဖလ အခါေတာ္ေန႔ဟုလည္း ဗုဒၶဘာသာတုိ႔က သတ္မွတ္ၾကသည္။ သာမညဖလ အခါေတာ္ေန႔ အေၾကာင္းကုိ ေျပာရလွ်င္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀ နီးပါးက အေၾကာင္းအရာ တစ္ရပ္ကုိ ေျပာရပါမည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာ လက္ထက္ေတာ္က ျဖစ္သည္။ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည့္ရွင္ အဇာတသတ္မင္းသည္ သာယာၾကည္ႏူးဖြယ္ေကာင္းသည့္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ ည၏အလွအပကုိ ၾကည့္ၿပီး-၁။ ရမဏီယာ ဝတ= ေမြ႔ေလ်ာ္ဖြယ္ေကာင္းေသာ ညပါတကား။
၂။ အဘိရူပါ ဝတ= အလြန္လွပေသာ ညပါတကား။
၃။ ဒႆနီယာ ဝတ = ရႈခ်င္စဖြယ္ေကာင္းေသာ ညပါတကား။
၄။ ပါသာဒိကာ ဝတ=ၾကည္လင္ရႊန္းပေသာ ညပါတကား။
၅။ လကၡညာ ဝတ= ေမ့မရႏုိင္ေသာ ညပါတကား - ဟု ရင္တြင္းျဖစ္ စကားငါးခြန္းျဖင့္ ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးမြမ္းေတာ္မူပါသည္။
အဇာတသတ္မင္းသည္ ဖခမည္းေတာ္ ဗိမၺိသာရကုိ သတ္မိသည့္ ႀကီးေလးေသာ အျပစ္ကံေၾကာင့္ ၾကည္ႏူးသာယာဖြယ္ အတိၿပီးသည့္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ည၏ အလွအပကို အျပည့္အ၀ မခံစားႏုိင္ပါ။ ခမည္းေတာ္အေပၚ က်ဴးလြန္မိသည့္ အဖသတ္ကံ ျဖစ္ရပ္ေနာက္ပုိင္း က်ိန္းစက္လုိက္တုိင္း ထိတ္လန္႔ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ အိပ္မက္က ေျခာက္လွန္႔ေနသည္။ က်ဳးလြန္ခဲ့သည့္ မေကာင္းမႈ ျဖစ္ရပ္ဆုိးေတြကုိ တ၀ုိးတ၀ါး ျပန္ျမင္ေယာင္ေလေလ က်ိန္းစက္ မရေလေလ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ျဖင့္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ညတြင္ ညီလာခံတစ္ရပ္ ေခၚယူလုိက္ၿပီး မွဴးမတ္ဗုိလ္ပါတုိ႔အား အထက္ပါ စကားအတုိင္း မိန္႔ၾကားခဲ့သည္။
မင္းႀကီး၏သေဘာထားကုိ အကင္းပါၾကေသာ မွဴးမတ္ဟူးရာတုိ႔က မင္းႀကီးစကား၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ ဘာကုိ ဆုိလုိမွန္း သိလုိက္ၾကသည္။ ထုိေၾကာင့္လည္း မိမိတုိ႔၏ သက္ဆုိင္ရာ ဘာသာေရး ဂုိဏ္းဆရာႀကီးမ်ားတုိ႔၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္ကုိ အသီးအသီး ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးက်ဴးကာ ေလွ်ာက္တင္ၾကသည္။ တစ္ဆက္တည္း ထုိဂုိဏ္းဆရာႀကီးတုိ႔ကုိ ခ်ဥ္းကပ္ျခင္းျဖင့္ မင္းႀကီး ခံစားေနရသည့္ ေ၀ဒနာဆုိး အိပ္မက္ဆုိးမွ ႏုိးထလာမည္ အမွန္မေသြဟုလည္း အာမခံၾကသည္။
အမတ္အမ်ားစု ထုတ္ေဖာ္ၾကသည့္ သူတုိ႔ဂုိဏ္းဆရာမ်ား၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးကုိ အဇာတသတ္မင္း စိတ္၀င္းစား၍ မရႏုိင္။ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားေနသည့္ ဆရာႀကီးေျခာက္ဆူျဖစ္ေသာ ပူရဏကႆပ၊ မကၡလိ ေဂါသာလ၊ ေကသကမၺလ၊ ပကုဓ ကစၥာယန၊ မဟာ၀ီရ၊ သဥၥယ-တုိ႔၏အေၾကာင္းကုိ မင္းႀကီး ေကာင္းစြာ သိႏွင့္ေနၿပီ ျဖစ္သည္။ လတ္တေလာ ခံစားေနရသည့္ သူ၏ ကုရာနနတၳိ ေဆးမရွိသည့္ စိတ္ေရာဂါကုိ ဤဆရာႀကီးတုိ႔က ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ မကုသႏုိင္မွန္း စိတ္တြင္းမွေန မင္းႀကီး အလုိလုိ သိရွိေနသည္။ ထုိေၾကာင့္လည္း စိတ္၀င္စား၍ မရႏုိင္ ျဖစ္ေနသည္။
ဘာမွ ေလွ်ာက္ထားျခင္း မျပဳသည့္ ဇီ၀ကအမတ္ဘက္ကုိ မင္းႀကီး လွည့္ကာ “ဘာေၾကာင့္ တိတ္ဆိတ္ေနသလဲ” ဟု မိန္႔သည္။ ခြင့္ရလွ်င္ရခ်င္း ဇီ၀ကအမတ္က ျမတ္စြာဘုရား ရွိရာအရပ္ကုိ လက္အုပ္ခ်ီ ကန္ေတာ့ၿပီးေနာက္ မင္းႀကီးကုိ ဤသုိ႔ ေလွ်ာက္တင္ခဲ့သည္-
“အရွင္မင္းႀကီး ..ဘုန္းေတာ္ေျခာက္ပါးနဲ႔ ျပည့္စံုေတာ္မူတဲ့ ဗုဒၶအရွင္ ဘုရားသခင္ဟာ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ရဲ့ သရက္ဥယ်ာဥ္မွာ ရဟန္းေတာ္ တစ္ေထာင့္ႏွစ္ရာ့ငါးဆယ္နဲ႔ အတူ သီတင္းသံုး ေနေတာ္မူတယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာ ေဟာၾကားတဲ့ တရားေတာ္ဟာ အစ၊ အလယ္၊ အဆံုး ေကာင္းျခင္း သံုးျဖာ၊ အဂၤါ ေျခာက္သြယ္နဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့ တရားေတာ္ ျဖစ္တယ္။ ဗုဒၶရဲ့ တပည့္သာ၀ကေတြဟာ ေျဖာင့္မတ္ျခင္း စတဲ့ အဂၤါကုိးတန္၊ ၿငိမ္းေအးသည့္ နိဗၺာန္နန္းကုိ အာ႐ုံျပဳတဲ့ ပုဂၢဳိလ္မ်ား ျဖစ္တယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာကုိသာ ခ်ဥ္းကပ္ခြင့္ရပါမူ အရွင္မင္းႀကီး ခံစားေနရတဲ့ ေ၀ဒနာမ်ား သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းပါလိမ့္မယ္။ စိတ္ၾကည္ရႊင္ လာပါလိမ့္မယ္” ဟု ေလွ်ာက္တင္သည္။ ဗုဒၶဟူေသာ စကားကုိ ၾကားရ႐ုံျဖင့္ အဇာတသတ္မင္း၏ စိတ္တုိ႔သည္ လႈပ္ရွား လာသည္။ ဤပုဂၢဳိလ္ဆီသုိ႔ သြားရန္ သူ ဆံုးျဖတ္လုိက္သည္။
အဇာတသတ္မင္း ဘုရားရွင္ကုိ အဖူးအေမွ်ာ္ သြားေရာက္သည့္ အခ်ိန္ကား တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ ညခ်မ္းခ်ိန္ခါ ျဖစ္ပါသည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ျမတ္စြာဘုရားက ရာဇၿဂဳိဟ္ ၿမဳိ့ႏွင့္ မနီးမေ၀း သမားေတာ္ႀကီး ဆရာဇီဝက လွဴဒါန္းထားသည့္ သရက္ဥယ်ာဥ္တြင္ သီတင္းသုံးစဥ္ ကာလ ျဖစ္သည္။
ဗုဒၶဘုရား ရွိရာသုိ႔ ဘုရင္ ထြက္ခြါသည့္အခါ နန္းၿမဳိ႔ေတာ္ အေရွ႔ဘက္ တံခါးမွ ထြက္ရသည္။ ဤတံခါးထြက္ေပါက္သည္ ေတာင္ရိပ္ႏွင့္ သစ္ပင္ အရိပ္အ၀ါသမ်ား ထူထပ္သျဖင့္ လူသြားလမ္းေပၚ အေမွာင္ရိပ္ က်ေရာက္ေနသည္။ ပတ္၀န္းက်င္ တစ္ခုလံုး မဟူရာေရာင္ အေမွာင္ရိပ္တုိ႔ကသာ ဖုံးအုပ္ လႊမ္းျခံဳးထားသည္။ ထုိေၾကာင့္ ရဲမက္အပါအ၀င္ လုိက္ပါသူေတြ အားလုံးတု႔ိက မီးရွဴး မီးတုိ္င္တုိ႔ကုိ ထြန္းညွိ ကုိင္ေဆာင္၍ သြားေရာက္ခဲ့ၾကရသည္။ (ဤကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ တန္ေဆာင္တုိင္ ေရာက္တုိင္း မီးထြန္းပြဲေတာ္ျဖင့္ ဘုရားရွင္ကုိ ပူေဇာ္ပြဲ က်င္းပသည့္ အေလ့အထ စတင္ ျဖစ္တည္ခဲ့သည္ဟု ဆုိၾကပါသည္။)
ဘုရားရွင္က အဇာတသတ္မင္းနဲ႔တကြ စု႐ုံး ေရာက္လာၾကသည့္ ရာဇၿဂိဳဟ္၏ အထင္ကရ ပုဂၢဳိလ္ႏွင့္ ျပည္သူ ျပည္သားတုိ႔ကုိ သာမညဖလ သုတၱန္ ေဒသနာေတာ္ကုိ ေဟာၾကားေတာ္ မူသည္။ အလြန္သာယာ လွပ၍ ေတာေတာင္ရိပ္တုိ႔ျဖင့္ ေအးခ်မ္း ဆိတ္ၿငိမ္ေနသည့္ လျပည့္ညမွာ ဗုဒၶ ေဟာၾကားသည့္ ဤတရားေတာ္သည္ ေနာင္တတစ္ဖန္ ပူပန္မႈေတြျဖင့္ ဆူပြက္ေလာင္ၿမဳိက္ ေနသည့္ အဇာတသတ္မင္း၏ ႏွလုံးသားကုိ ေအးခ်မ္းသာယာမႈကုိ ေဆာင္က်ဥ္း ေပးႏုိင္စြမ္း ရွိခဲ့ပါသည္။
သာမညဖလသုတၱန္ တရားေတာ္သည္ ရဟန္းျပဳျခင္း၏ အက်ဳိးေက်းဇူးကုိ ေပၚလြင္ေအာင္ ေဟာၾကားထားသည့္ တရားေတာ္ ျဖစ္သည္။ ဤတရားေတာ္သည္ သုတၱႏၱပိဋကတ္၊ ဒီဃနိကာယ္၊ သီလကၡႏၶဝဂၢ ပါဠိေတာ္မွ လာေသာ တရားေတာ္ တစ္ပုဒ္ျဖစ္သည္။ သာမညဖလ (သာမည-ရဟန္း၊ ဖလ- အက်ဳိးေက်းဇူး) - ရဟန္းျပဳေသာသူတုိင္း ရဟန္းျပဳျခင္းေၾကာင့္ ရရွိခံစားရသည့္ လက္ငင္း အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား အေၾကာင္း ျဖစ္သည္။
ယင္းအက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားမွာ-
၁။ မင္းခစားဘဝႏွင့္ မင္းျပစ္ မင္းဒဏ္မွ လြတ္ကင္းျခင္း အက်ဳိး။
၂။ အခြန္ထမ္းေဆာင္မႈမွ လြတ္ကင္းျခင္း အက်ဳိး။
၃။ ပါတိေမာကၡ သံဝရသီလႏွင့္ ျပည့္စုံသျဖင့္ အပါယ္ေဘးမွ ကင္းေဝးျခင္း အက်ဳိး။
၄။ ဒုစရုိက္ကုိ ေရွာင္သျဖင့္ ဒုစရုိက္ ဒုကၡ မွ ကင္းလြတ္၍ စူဠသီလႏွင့္ ျပည့္စုံျခင္း အက်ဳိး။
၅။ ပြဲလမ္းသဘင္ အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ ကစားပြဲ အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ မေကာင္းေသာ စကားအမ်ဳိးမ်ဳိးတုိ႔မွ ေရွာင္ၾကဥ္ သျဖင့္ ထုိဒုကၡမ်ားမွ ကင္းလြတ္၍ မဇၥ်ိမသီလႏွင့္ ျပည့္စုံျခင္း အက်ဳိး။
၆။ နကၡတ္ေဗဒင္၊ ယၾတာ၊ လကၡဏာ၊ ေဆးကုျခင္း စသည္တုိ႔မွ ေရွာင္ၾကဥ္သျဖင့္ အာဇီဝ ပါရိသုဒၶိ သီလႏွင့္ ညီညြတ္၍ မဟာသီလႏွင့္ ျပည့္စုံျခင္းအက်ဳိး။
၇။ ဣေျႏၵ ၆-ပါးတုိ႔၌ အကုသုိလ္ မျဖစ္ေအာင္ ေစာင့္စည္းႏုိင္ျခင္း အက်ဳိး။ (ဤသည္တုိ႔ကား အေျခခံသီလမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္)။
၈။ သတိ ႏွင့္ ျပည့္စုံျခင္း အက်ဳိး။
၉။ သမၸဇဥ္ (ဆင္ျခင္တုံ ) တရားႏွင့္ျပည့္စုံျခင္း အက်ဳိး။
၁၀။ သေႏၲာသ ( ေရာင့္ရဲျခင္း) အက်ဳိး။
အေျခခံသီလ ၊သတိ၊ သမၸဇဥ္ ၊ သႏၱဳ႒ီ တရားမ်ားႏွင့္ ျပည့္စုံေသာ ရဟန္းသည္ သမထ ဝိပႆနာ တရားကုိ ဆက္လက္အားထုတ္ပါက ေအက္ပါ အက်ဳိးမ်ားကုိ လက္ေတြ႔ ခံစား ရရွိႏုိင္ပါေသးသည္။
၁၁။ နီဝရဏ ငါးပါးမွ လြတ္ကင္းျခင္း အက်ဳိး
၁၂။ စ်ာန္တရား ရႏုိင္ျခင္း အက်ဳိး
၁၃။ ဝိဇၨာရွစ္ပါး ႏွင့္ ျပည့္စုံ၍ မဂ္ ဖုိလ္ ရႏိုင္ျခင္း အက်ဳိး-တုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။
ဗုဒၶျမတ္စြာ သူ႔အတြက္ ေဟာၾကားသည့္ အခရာ အက်ဆံုးမွာ- “မင္းႀကီး အၾကင္သူသည္ အျပစ္ကုိ အျပစ္ဟု သိျမင္သျဖင့္ အေၾကာင္းအားေလ်ာ္စြာ ကုစားသည္။ ေနာင္အခါ ေစာင့္စည္းသည္။ ထုိသူ၏ ကုစား ေစာင့္စည္းျခင္းသည္ အရိယာ၏ ဝိနည္း အဆုံးအမ၌ ႀကီးပြားျခင္းပင္တည္း” ဟု ေဟာၾကားခ်က္ ျဖစ္သည္။ ဤမိန္႔ဆုိခ်က္ကုိ ၾကားနာၿပီးေနာက္ မင္းႀကီး၏ ပူပန္ေသာကစိတ္တုိ႔သည္ သက္သာရာကုိ ရေစခဲ့ပါသည္။ စိတ္ကုိ ၾကည္လင္ ေစခဲ့ပါသည္။
ထုိအခ်ိန္မွ စ၍ အဇာတသတ္မင္းသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ တစ္ဦး ျဖစ္လာသည္။ ဗုဒၶကုိ လည္းေကာင္း၊ ဗုဒၶေဟာၾကား တရားဓမၼကုိ လည္းေကာင္း၊ ဗုဒၶ၏တပည့္သာ၀ကတုိ႔ကုိ လည္းေကာင္း အၾကည္ညိဳဆံုး ပုထုဇဥ္မင္းတစ္ပါး ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထုိေၾကာင့္ ဗုဒၶဘုရား (မရွိသည့္ေနာက္) ပရိနိဗၺာန္ စံၿပီးေနာက္ ပထမသဂၤါယနာ တင္ပြဲႀကီး ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ သာသနာ့ ဒါယကာအျဖစ္ ခံယူကာ သံဃာေတာ္တုိ႔အား ကူညီခဲ့ပါသည္။ သံဃာေတာ္၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားကုိ မင္းႀကီးက ခေရေစ့တြင္းက် နားလည္သေဘာေပါက္ထားသျဖင့္ သူ႔ဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လံုး သံဃာ့ကုိ အလုပ္အေကၽြး ျပဳျခင္းျဖင့္ ကုန္လြန္ေစခဲ့ပါသည္။
သံဃာ့ဂုဏ္ေတာ္ (၉) ပါး ကဗ်ာ
(၁) က်င့္ေကာင္း (၈) ပါး၊
(၂) ေျဖာင့္ျငားတသြယ္၊
(၃) ရည္ရြယ္နိဗၺာန္၊
(၄) ရိုေသရန္ႏွင့္၊
(၅) လွဴခံေဆာင္ေ၀း၊
(၆) ထိုက္ေသးဧည့္ေကာင္း၊
(၇) ျမတ္လွဴ ေလာင္း၍၊
(၈) အေပါင္း လက္ခ်ီ၊
(၉) လယ္ေကာင္းမည္၊ ကိုးလီ သံဃာ့ဂုဏ္။
ဤသုိ႔ျဖင့္ တန္ေဆာင္မုန္းလသည္ တန္ေဆာင္တုိင္ ပြဲေတာ္ က်င္းပရာလ အျဖစ္၊ ေဆးေပါင္း ခေသာည အျဖစ္၊ မဟာသမယ အခါေတာ္ေန႔ အျဖစ္ ျဖစ္စဥ္အက်ဥ္းကုိ တင္ျပလုိက္ရပါသည္။
က်မ္းအကုိးအကား-
ဒီဃနိကာယ္၊ သီလကၡႏၶဝဂၢ ပါဠိေတာ္
ဒီဃနိကာယ္၊ သီလကၡႏၶဝဂၢ အ႒ကထာ
ျမန္မာ့ဆယ့္ႏွစ္လအေၾကာင္း၊ တန္ေဆာင္မုန္းလ (ေမာင္ထင္)
No comments:
Post a Comment