အ႒ာရသတစ္ဆယ္႔ရွစ္ရပ္=ေရွးေခတ္၌ ေယာက်ၤားတုိ႔ တတ္အပ္ေသာ အတတ္ပညာ

တစ္ဆယ့္ရွစ္ရပ္ေသာ အတတ္ပညာမ်ိဳး (အ႒ာရသ သိပိပၸံ) ကို ေရွးေခတ္၌ ေယာက်ၤားတုိ႔ တတ္အပ္ေသာ အတတ္ဟု က်မ္းမ်ားက ျပဆိုသည္။ ေယာက္်ားတို႔ အတတ္ (၁၈) ရပ္လည္းဟူ၏၊။ ၎ (၁၈) ရပ္ေသာအတတ္တို႔ကို သကၠဋက်မ္း၌တစ္မ်ိဳး၊ မိလိႏၵပဥႇာပါဠိေတာ္၌ တစ္ဖံု၊ ေလာကနီတိက်မ္းကတစ္ျဖာ၊ ဤသို႔အနည္းနည္းလာရွိၾကရာ သိမွတ္လိုသူတို႔အတြက္ အသီးသီးဆက္လက္ ေဖာ္ျပပါမည္။ အ႒ာရသသိပၸ၊ အ႒ာရသဝိဇၨာဟူ၍ ပါဠိသံုးၾက၏။

1. ကပၸ - တစ္ခုေသာေဗဒင္၏အခက္အလက္ သာခါက်မ္း၏ အထူးထူးေသာအပိုင္း၌ဆိုအပ္ေသာ မႏၲန္နည္းအားျဖင့္ သိအပ္ေသာ သာခါတစ္ပါး၌တည္ေသာ မႏၲန္တို႔အား သံုးစြဲပံုအစီအရင္ကိုျပေသာ ေဗာဓါယနစေသာ ရေသ့တို႔စီရင္အပ္ေသာက်မ္းအတတ္၊
2. ဗ်ာကရဏ ပါဏိနိ စေသာ သဒၵါက်မ္းအတတ္၊
3. ေဇာတိသတၴ- ၿဂိဳလ္ နကၡတ္တို႔၏ အသြားအလာသ႐ုပ္ သ႑န္ႏွင့္တကြအေကာင္းအဆိုးကိုျပဆိုေသာ က်မ္းအတတ္၊
4. သိကၡာသရဗ်ည္း ဌာန္ က႐ိုဏ္း ပယတ္တို႔ကိုျပဆိုေသာ ပါဏိနိ သိကၡာ နာရဒ သိကၡာ စေသာက်မ္း အတတ္၊
5. နိ႐ုတၱိ- ဝဏၰာဂမ စေသာ လကၡဏာငါးပါးတို႔ျဖင့္ ပကတိ ပစၥယတၴ နိဗၺစနတၴတို႔ကို ျပဆိုေသာ ကဗ်ာကရဏ ပရိသ႒ဟုဆိုထိုက္ေသာ ယာသက ရေသ့စီရင္ေသာ က်မ္းအတတ္၊
6. ဆေႏၵာ- ဝိစိတိ ဇဂဏီစေသာ ဆန္းတို႔ကိုျပဆိုေသာ ပိဂၤလ စေသာက်မ္းအတတ္၊
7. သာမသာမေခၚေဗဒင္က်မ္းအတတ္၊
8. ယဇု- ယဇုေခၚ ေဗဒင္က်မ္းအတတ္၊
9. ဣ႐ု- ဣ႐ုေခၚေဗဒင္က်မ္းအတတ္၊
10. အာထဗၺဏ- အာထဗၺေခၚ ေဗဒင္က်မ္းအတတ္၊
11. မီမံသာကံ၏ အေၾကာင္းအရာတို႔ကို စိစစ္၍ဆံုးျဖတ္ေသာ ေဇမိနိရေသ့ စီရင္ေသာ ပုဗၺမီမံသာဟု ထင္ရွားေသာက်မ္း၊
12. ျဗဟၼာ၏အေၾကာင္းအရာကိုစိစစ္၍ဆံုးျဖတ္ေသာ 'ေဗဒႏၲ'ဟုထင္ရွားေသာ က်မ္းစုအတတ္၊
13. ႏ်ာယ-ေဂါတမစေသာ ရေသ့ တို႔စီရင္အပ္ေသာ တက္က်မ္းအမ်ိဳးမ်ိဳး အတတ္၊
14. ဓမၼသတၴ- အမ်ိဳးေလးပါးတို႔၏ အက်င့္တရားစသည္ကို မႏုစေသာရေသ့၊ မင္းတိုင္ပင္အမတ္ပညာရွိတို႔စီရင္အပ္ေသာ ျဖတ္ထံုးဥပေဒက်မ္းအတတ္၊
15. ပုရာဏ- ေရွးေဟာင္းအေၾကာင္းအရာတို႔ကိုဆိုေသာ ပုရာဏ္က်မ္းစာအတတ္၊
16. ဓႏုေဗၺဒ- ေလး၊ ဓါး၊ လွံစေသာ လက္နက္တို႔ကို ပတ္လႊင့္ထိုးခုတ္ျခင္းတို႔ကို မႏၲန္ႏွင့္တကြျပေသာယဇုေဗဒင္၏ဥပေဒျဖစ္ေသာက်မ္းအတတ္၊
17. ဂႏၶဗၺေဗဒ- သီဆိုတီးမႈတ္ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး တို႔ကို ျပေသာ သာမေဗဒင္၏ဥပေဒျဖစ္ေသာ သဂႌတက်မ္းအတတ္၊
18. အတၴသတၴ- ဥစၥာစည္းစိမ္ရေၾကာင္း လိမၼာယဥ္ေက်းေၾကာင္းျဖစ္ေသာ နီတိက်မ္းအတတ္။ 

အ႒ာရသသိပၸမ်ဳိး

1. သုတိ- ေဗဒင္ ၄-ပံုက်မ္းအတတ္၊ ဤ၌ ေဗဒင္ ၄-ပံုေဟာ "ဆ႐ုတိ"ဟူေသာ သကဋသဒၵမွ "ဆုတ္" "သုတိ"ျဖစ္လာ၏၊
2. သမၼဳတိ - ဓမၼသတ္က်မ္းအတတ္၊ "ဆမ႐ုတိ"ဟူေသာ သကဋဘာသာမွျဖစ္လာသည္၊
3. သခၤ်ာ- သတၱ၀ါ၏နိစၥ အတၱ ထာ၀ရ ပကတိဟုေခၚေ၀ၚေသာ သေဘာတရား တို႔ကိုျပသည့္ ကပိလရေသ့၏သခၤ်ာအတတ္၊
4. ေယာဂ- သတၱ၀ါတို႔၀ိညာဥ္ႏွင့္ ထာ၀ရျဗဟၼာႀကီး၏၀ိညာဥ္ေပါင္းဆံုမိကာ အျမဲမေသတည္ေနႏိုင္ရန္ နည္းလမ္းျပေသာ ပါတၥလီရေသ့၏ ေယာဂက်မ္းအတတ္၊
5. နီတိ- လူတို႔လိုက္နာက်င့္ေဆာင္ၾကရန္ ေလာက၀တ္တို႔ကိုညႊန္ျပေသာ နီတိက်မ္းစုအတတ္၊
6. ၀ိေသသိကာ-သတၱ၀ါေလာကတို႔သည္ နိစၥထာ၀ရရွိေနပံုႏွင့္ မျမင္ႏိုင္ေအာင္ေသးငယ္ေသာ အႏုျမဴဓါတ္မႈန္တို႔၏ ေပါင္းဆံုမိေသာေၾကာင့္ သတၱ၀ါေလာကျဖစ္ေပၚလာၾကပံုတို႔ကိုျပဆိုေသာ ကဏာဒရေသ့ တီထြင္ခဲ့သည့္ ၀ိေသသိကအတတ္၊
7. ဂႏၶဗၺ- ၀ါ ဂီ နစ္အတတ္၊
8. ဂဏိတာ- ဂဏန္းသခ်ၤာ အကၡရာသခ်ၤာအတတ္၊
9. ဓႏု- ေလးပစ္အတတ္၊
10. ပုရာဏ- ေရွးစကားေဟာင္း ပုရာဏ္က်မ္းအတတ္၊
11. ေဇာတိသတၳ- နကၡတ္က်မ္းအတတ္၊
12. ဣတိဟာသ- ေရွးပညာရွိတို႔ဖြဲ႕ဆိုသီကံုးၾကသည့္ ဟိႏၵဴတို႔အေလးအျမတ္ျပဳေသာ မဟာဘာရတ စသည့္ က်မ္းစာအတတ္၊
13. တိကိစၦာ- ေဆးကုအတတ္၊
14. မာယာ- လွည့္ပတ္ျဖားေယာင္းမႈအတတ္၊ မ်က္လွည့္အတတ္၊
15. ဆႏၵတိ- ဆန္းက်မ္းအတတ္၊
16. ေကတုဘ- အလကၤာက်မ္းအတတ္၊
17. သဒၵါ- ကာတႁႏၵစေသာ သဒၵါက်မ္းအတတ္၊
18. မႏၲာ- ဂါထာမႏၲန္ မန္းမႈတ္အတတ္။ (ေပါရာဏဒီပနီ။)

တစ္နည္း

1. သုတိ- အၾကားအျမင္အတတ္၊ (ေဗဒင္အတတ္)
2. သမၼဳတိ- ဓမၼသတ္ဥပေဒအတတ္၊
3. သခၤ်ာ- ဂဏန္းသခ်ၤာအတတ္၊
4. ေယာဂါ- တံစဥ္း စူး ေဆာက္အတတ္၊ (႐ုပ္ႏွင့္ဇီ၀အတတ္၊)
5. နီတိ- နီတိက်မ္းအတတ္၊
6. ၀ိေသသကာ- ယာယီယၾတာစေသာ ဗ်ာက႐ိုဏ္းက်မ္းအတတ္၊ (ကလာပ္ စည္းအတတ္)
7. ဂႏၶဗၺာ- ေစာင္း ျငင္းစေသာ ကဗ်ာလကၤာအတတ္၊
8. ဂဏီကာ- လက္ဆစ္ခ်ိဳး ေရတြက္ျခင္းအတတ္၊
9. ဓႏုေဗဒါ- ဒူးေလး လင္းေလးအတတ္၊
10. ပုရာဏာ- ေရွးေဟာင္းေနာက္ျဖစ္ စကားအတတ္၊
11. တိကိစၦာ- ေဆးေပး ေဆးကုအတတ္၊
12. ဣတိဟာသာ- ရယ္ရႊင္မႈအတတ္၊
13. ေဇာတိ- ဟူးရားနကၡတ္အတတ္၊
14. မာယာ-လွည့္ပတ္တတ္ေသာအတတ္၊ (မ်က္လွည့္အတတ္)
15. ဆႏၵ- ဆန္းက်မ္းအတတ္၊
16. ေကတု- သံတမန္အတတ္၊
17. မႏၲာ- မႏၲန္အတတ္၊ ဂါထာစုတ္ အတတ္၊
18. သဒၵါ- သဒၵါက်မ္းအတတ္၊ ဗ်ာက႐ုဏ္းအတတ္၊ (ေလာကနီတိ)

ရည္ညႊန္းကိုးကား

  သကၠဋ ဗိသဏုပုရာဏ