ငွက္ဖ်ားေရာဂါ သိေကာင္းစရာ

ျမဝတီ ရသစံု မဂၢဇင္း Originally posted 

"ငွက္ေပ်ာသီး မစားနဲ႔၊ စမ္းေရ မေသာက္နဲ႔" စေသာ စကားမ်ားသည္ ငွက္ဖ်ားပိုး ရွိ၍ က်န္းမာေရး အသိပညာ အားနည္းေသာ ေဒသမ်ားတြင္ အစဥ္လိုလို ၾကားေနရေသာ စကားမ်ား ျဖစ္ပါသည္။  အမွန္ေတာ့ ငွက္ဖ်ားသည္ ငွက္ဖ်ားပိုး ပါေသာ ျခင္ကိုက္ခံရျခင္းႏွင့္ ငွက္ဖ်ားပိုး ပါေသာ ေသြးသြင္းမိျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ကူးစက္ခံရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ဤကဲ့သို႔ေသာ က်န္းမာေရး အယူအဆ အလြဲအမွားမ်ားသည္ ယခုထက္တိုင္ ရွိေနေသးသည္မွာ ကၽြႏု္ပ္တို႔ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းမ်ား သတိခ်ပ္စရာပင္ ျဖစ္ပါသည္။

 အမွန္ေတာ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ -
(1) Plasmodium Falciparum
(2) Plasmodium Vivax
(3) Plasmodium Ovale
(4) Plasmodium Malariae ဟူ၍ Parasite တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထို Parasite တို႔ကို သယ္ေဆာင္သူမွာ Anopheline ဟု ေခၚေသာ ျခင္ အမ်ိဳးအစားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အရွင္းဆံုး ေျပာရလွ်င္ အထက္ေဖာ္ျပပါ Parasite (၄) ခုထဲမွ တစ္ခုခု ခႏၶာကိုယ္ အတြင္းသို႔ ဝင္မွသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုပိုးမ်ားကို သယ္ေဆာင္သည္မွာလည္း ျခင္ႏွင့္ေသြး (၂) မ်ိဳးသာ ရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ငွက္ဖ်ားပိုး ပါေသာ ျခင္ကိုက္ခံရျခင္းႏွင့္ ငွက္ဖ်ားပိုး ပါေသာ ေသြးသြင္းမိျခင္းတို႔မွ ငွက္ဖ်ား ျဖစ္စရာ အေၾကာင္းရင္း မရွိသည္ကို လက္ခံရပါမည္။

ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္လွ်င္ -
(၁) ငွက္ဖ်ားပိုး ကူးစက္ခံရေသာ ေသြးနီဥမ်ား ေပါက္မည္။ ပ်က္စီးမည္။
(၂) ငွက္ဖ်ားပိုး ကူးစက္ခံရေသာ ေသြးနီဥမ်ားသည္ ေသြးေၾကာမွ်င္မ်ားကို တြယ္ကပ္မည္။
ေသြးနီဥမ်ား ေပါက္ကြဲ၊ ပ်က္စီးျခင္းမွ တစ္ဆင့္ ေသြးအားနည္း ေရာဂါ ရႏိုင္သည္။ ေသြးအားနည္း ေရာဂါကို ပိုဆိုးေစေသာ အခ်က္မ်ားမွာ ေသြးနီဥ တည္ေဆာက္မႈ ျဖစ္စဥ္ ပံုမွန္ မဟုတ္ေတာ့ျခင္း၊ ေဘလံုးႀကီး၍ ထိုေဘလံုးက ေသြးနီဥမ်ားကို ဖ်က္စီးပစ္ျခင္း စသည္တို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ေသြးနီဥမ်ား ပ်က္စီးျခင္းသည္ Plasmodium Falciparum တြင္ ပိုျပင္းထန္ေလ့ ရွိပါသည္။ ငွက္ဖ်ားပိုး ပါေသာ ေသြးနီဥမ်ားသည္ ဦးေႏွာက္၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္း၊ အဆုတ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ေသြးေၾကာမ်ားသို႔ သြားေရာက္ ကပ္ၿငိၿပီး မ်ားလာပါက ထိုသိုးေၾကာမ်ားတြင္ ငွက္ဖ်ားပိုးပါေသာ ေသြးနီဥမ်ားျဖင့္လည္း ေအာက္ဆီဂ်င္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရေတာ့ျခင္းႏွင့္ ပ်က္စီးျခင္းတို႔ ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါသည္။ ထိုငွက္ဖ်ားပိုးမ်ားသည္ ပ်က္စီးသြားပါကလည္း အဆိပ္အေတာက္မ်ားကို ထုတ္ျပန္သျဖင့္ ကလီစာမ်ားကို ပို၍ ပ်က္စီးေပလိမ့္မည္။
 ေရာဂါ လကၡဏာမ်ားမွာ အေစာပိုင္း ျဖစ္စတြင္ မအီမသာ ျဖစ္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း တို႔ကို ေတြ႕ရႏိုင္ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္အခါမ်ိဳးတြင္ တုပ္ေကြးႏွင့္ မွားႏိုင္ပါသည္။ ေခ်ာင္းအနည္းငယ္ ဆိုးျခင္း၊ ဝမ္းအနည္းငယ္ ပ်က္ျခင္းတို႔ကိုလည္း ေတြ႕ရႏိုင္ပါသည္။ အဖ်ားတက္လာမည္။ ေသြးနီဥမ်ား ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ အသည္း ထိခိုက္ခံရျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အသားမ်ား ဝါလာမည္။ အသည္းႏွင့္ ေဘလံုးသည္ ႀကီး၍ ေရာင္ရမ္းေနေပလိမ့္မည္။ ေသြးအားနည္း ေရာဂါသည္ အခ်ိန္တိုအတြင္း လ်င္ျမန္စြာ ျဖစ္ေပၚလာေပလိမ့္မည္။ Plasmodium Falciparum ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါက အျမင္တြင္ ေဝဒနာ မျပင္းထန္ေသာ္လည္း အလြန္ ျပင္းထန္ေသာ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည္ကို သတိျပဳသင့္ပါသည္။ ကေယာင္ကတမ္း ေျပာျခင္း၊ သတိလစ္ျခင္းတို႔ျဖင့္ သိႏိုင္ေသာ ဦးေႏွာက္အတြင္းသို႔ ငွက္ဖ်ားပိုး ဝင္ျခင္း (Cerebral Malaria) သည္ အျပင္းထန္ဆံုးေသာ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳး တစ္ခုပင္ ျဖစ္ပါသည္။

ကေလးမ်ားတြင္မူ အဖ်ားတက္ျခင္းမွ လြဲ၍ က်န္သည့္ ျပင္းထန္ေသာ ေဝဒနာ လကၡဏာမ်ား မေပၚဘဲ လ်င္ျမန္စြာ အသက္ ဆံုး႐ံႈးသြားႏိုင္ပါသည္။ ထိုအခ်က္သည္ အထူး သတိျပဳသင့္ေသာ အခ်က္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ အဖ်ား အလြန္ႀကီး၍ ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ နာရီ အနည္းငယ္ အတြင္း အဖ်ားက်ကာ လူေကာင္းပကတိ အတိုင္း ျပန္ျဖစ္သြားျခင္း စသည္တို႔ကိုလည္း ငွက္ဖ်ား၏ ဝိေသသမ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ ၄၈ နာရီျခား တစ္ခါ တစ္ပတ္လည္ေလ့ ရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၄၈ နာရီျခား တစ္ခါ အဖ်ားတက္ေလ့ ရွိပါသည္။ ဓာတ္ခြဲ စမ္းသပ္မႈမ်ား အေနျဖင့္ Trick and Train Blood Flu ဟုေခၚေသာ ေသြးစစ္ျခင္း လုပ္ႏိုင္ပါသည္။ တန္ဖိုးႀကီးေသာ အျခား ေသြးစစ္ေဆးျခင္းမ်ားလည္း ရွိပါသည္။ ကုသမႈ အေနျဖင့္ Plasmodium Falciparum သည္ ယခုအခါ Chloroquine ကို ေဆးယဥ္ပါးေနၿပီ ျဖစ္သျဖင့္ Quinine သည္ ပထမ ဦးစားေပး ျဖစ္လာၿပီ ျဖစ္သည္။ Quinine 600 mg Salt ကို ၈ နာရီျခား ၁ ႀကိမ္ ၅ ရက္ခန္႔ ေသာက္ရပါမည္။ အကယ္၍ Quinine အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္လာပါက ၁၂ နာရီျခား ၁ ႀကိမ္သို႔ ေလွ်ာ့ရပါမည္။
 အထက္ပါအတိုင္း ေသာက္ၿပီးပါက Sulfadoxine 1.5 g ႏွင့္ Pyrimethamine 75 mg တို႔ကို ၁ ႀကိမ္ ေသာက္ရပါမည္။ အကယ္၍ Sulphonamide မသံုးခ်င္ပါက Doxycycline အား တစ္ေန႔လွ်င္ 100 mg ျဖင့္ ၇ ရက္ ေသာက္ရပါမည္။ သို႔ေသာ္ ယခုအခါ ထိုင္း-ျမန္မာ နယ္စပ္တြင္လည္း Quinine ယဥ္ပါးမႈကို ေတြ႕ရၿပီဟု သိရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Quinine and Fanride မသံုးခ်င္ပါက -
(၁) Atovaquone 250 mg ႏွင့္ Proguanil (Malariae) 100 mg တို႔ကို တစ္ေန႔လွ်င္ ၄ ျပားႏႈန္းျဖင့္ ၃ ရက္ ေသာက္ႏိုင္ပါသည္။
(၂) Artemether အား တစ္ေန႔လွ်င္ 200 mg ျဖင့္ ၅ ရက္ ေသာက္ႏိုင္ပါသည္။
(၃) Mefloquine လည္း ေသာက္ႏိုင္ပါသည္။
 သို႔ေသာ္ Mefloquine သည္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး မ်ားသျဖင့္ ေရွာင္သင့္ၿပီး Artemether သည္ အလြန္ အစြမ္းထက္ပါသည္။ ျပင္းထန္ေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို ကုသမည္ ဆိုလွ်င္ Quinine သံုးမည္ ဆိုပါက အေၾကာထဲသို႔ Infusion နည္းျဖင့္ 20 mg/kg ႏႈန္းျဖင့္ ေပးရပါမည္။ ၈ နာရီမွ ၁၂ နာရီ ၾကာၿပီးလွ်င္ 10 mg/kg ႏႈန္းသို႔ ေလွ်ာ့ရပါမည္။ လူနာမွ ေဆးေသာက္ႏိုင္သည္ အထိ ၈ နာရီမွ ၁၂ နာရီျခား တစ္ႀကိမ္ခန္႔ ေဆးသြင္းေပးေနရပါမည္။ သို႔ေသာ္ သတိထားသင့္သည္မွာ ၿပီးခဲ့ေသာ ၂၄ နာရီ အတြင္း Quinine, Quinidine, Mefloquine တစ္ခုခု ေသာက္ထားပါက 20 mg/kg ပမာဏကို မေပးသင့္ပါ။ Artemether အမ်ိဳးအႏြယ္ဝင္မ်ားလည္း သံုးႏိုင္ပါသည္။ Artesunate ကို 2.4 mg/kg ႏႈန္းျဖင့္ စစခ်င္း ထိုးၿပီး ၁၂ နာရီျခား တစ္ႀကိမ္ 1.2 mg/kg ဆက္လက္ ထိုးရပါမည္။ 600 mg ပမာဏ ေရာက္သည္အထိ ေပးႏိုင္ပါသည္။ ( mg/kg ဆိုသည္မွာ mg သည္ ေဆးပမာဏ ျဖစ္ၿပီး kg သည္ ခႏၶာကိုယ္ အေလးခ်ိန္ ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာ 10 mg/kg ဆိုလွ်င္ 1kg ရွိသူသည္ 10 mg ေသာက္ရမည္ဟု ဆိုျခင္းျဖစ္ပါသည္။ 40kg ရွိသူ ဆိုပါက 400 mg ေသာက္ရမည္ဟု ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္ပါသည္။) Artemether ကို သံုးမည္ဆိုပါက 3.2 mg/kg ႏႈန္းျဖင့္ အသားေဆးသာ ထိုးရပါမည္။ ထို႔ေနာက္ 1.6 mg/kg ႏႈန္းျဖင့္ တစ္ေန႔ တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းျဖင့္ 640 mg ထိ ေရာက္ေအာင္ ေပးႏိုင္ပါသည္။ ( Artemether သည္ အဆီျဖစ္ၿပီး အေၾကာထဲသို႔ လံုးဝ (လံုးဝ) မထိုးရပါ။ အသားေဆးသာ ထိုးရပါသည္။) ထို႔ေနာက္တြင္မွ ေသာက္ေဆးအျဖစ္ ဆက္ေသာက္ခိုင္းရပါမည္။ ဤေနရာတြင္ ျပင္းထန္ေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကုထံုး၌ Mefloquine ကို ထည့္သြင္း မစဥ္းစားသင့္ပါ။ အေၾကာင္းမွာ Meflequine သည္ ထိုးေဆး ပံုစံျဖင့္ မလာေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ Artemiginin အမ်ိဳးအႏြယ္မ်ားသည္ အင္မတန္မွ အစြမ္းထက္သည္ကို သိထားသင့္ပါသည္။
 Falciparum Malaria ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးမ်ား အေနျဖင့္ -
၁။ ဦးေႏွာက္တြင္းသို႔ ငွက္ဖ်ားပိုး ဝင္ျခင္း (Cerebral Malaria)
၂။ အပူ (အဖ်ား) ႀကီးျခင္း (Hyperpyrexia)
၃။ တက္ျခင္း၊ သတိလစ္ျခင္း
၄။ ေသြးအတြင္း အခ်ိဳဓာတ္ က်ဆင္းျခင္း (Hypoglycemia)
၅။ ျပင္းထန္ေသာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ရျခင္း (Severe Anaemia)
၆။ ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးျခင္း (Acute Renal Failure)
၇။ ေသြးယိုျခင္း (Spontaneous Bleeding and Coagulopathy)
၈။ Shock ရျခင္း (Shock ၏ အဓိပၸါယ္ကို ၿပီးခဲ့သည့္ လထုတ္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေဆာင္းပါးတြင္ ေဖာ္ျပၿပီး ျဖစ္ပါသည္။)
၉။ Parasite မ်ား ေသြးလွည့္ပတ္မႈ စနစ္အတြင္း အလြန္အမင္း မ်ားျပားမင္းမူျခင္း စသည္တို႔ကို ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။ (ဤေနရာတြင္ ၎ေရာဂါမ်ား၏ ကုထံုးမ်ားကို မေရးေတာ့ပါ။ အေၾကာင္းမွာ ထိုေရာဂါမ်ားသည္ ေဆး႐ံုသို႔ တက္ေရာက္၍ ကုသမႈ ခံယူရမည့္ အျပင္ က်ယ္ျပန္႔ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။)
 ျပင္းထန္ေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါတြင္ ထိခိုက္ခံရေသာ ကလီစာမ်ားမွာ -
၁။ ဦးေႏွာက္      - အာ႐ံုစုစည္းမႈ ေလ်ာ့က်ျခင္း၊ သတိလစ္ျခင္း
၂။ မ်က္စိ          - မ်က္စိမ်ား ဝါျခင္း
၃။ အဆုတ္        - အဆုတ္ ပ်က္စီးျခင္း
၄။ အသည္း       - အသည္းႀကီးျခင္း
၅။ ေဘလံုး        - ေဘလံုးႀကီးျခင္း
၆။ ေက်ာက္ကပ္ - ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးျခင္း စသည္တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

အဆံုးသတ္ အေနျဖင့္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ လြဲမွားေသာ အယူအဆမ်ား၊ လြဲမွားေသာ ေဆးႏွင့္ ေသာက္သံုးပံုတို႔ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ယခုအခါ အတန္ငယ္ ျပန္လည္၍ ေခါင္းေထာင္လာေနသည္ဟု သိရပါသည္။ အမွန္ဆိုလွ်င္ ယခုေခတ္ကာလကဲ့သို႔ တိုးတက္ေသာ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးရသည္မ်ားသည္ အင္မတန္မွ ႏွေျမာဖုိ႔ ေကာင္းသည္ဟု စာေရးသူ ယူဆပါသည္။ အေၾကာင္းမွာ ငွက္ဖ်ားေပ်ာက္ေဆးသည္ ရက္တိုသာ ေသာက္ရန္ လိုအပ္ၿပီး ေဆးႏွင့္ ပမာဏ၊ အခ်ိန္မွန္ပါက ေသခ်ာေပါက္ ေပ်ာက္ကင္းပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျပည္သူမ်ား အေနျဖင့္ လြဲမွားေသာ အယူအဆမ်ားကို အခ်ိန္မီ ဖယ္ရွားပစ္ၿပီး ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို ပူးေပါင္း ဝိုင္းဝန္းတိုက္ဖ်က္ၾကပါစို႔ဟု ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ တိုက္တြန္းလိုက္ပါသည္။ ။
 ေဒါက္တာ ေကာင္းျမတ္